شناختن صحیح اسلام، بدون مطالعۀ تاریخ رسول خدا(ص) ممکن نیست. حتی فهم کامل قرآن و کلمات معصومین(ع) هم بدون درک دقیق تاریخ پیامبر اکرم(ص) و ائمه معصومین میسر نمی باشد و از طرفی در مطالعۀ تاریخ حیات پیامبر اکرم(ص) با مسائل و معماهایی مواجه می‌شویم که کلید حل آنها در دوران حیات معصومین است؛ بنابراین، بدون درک دقیق تاریخ حیات معصومین (ع) به خصوص امیرالمومنین(ع)، نه تاریخ زندگی پیامبر اسلام(ص) به درستی فهمیده می‌شود و نه شناخت اسلام تحقق پیدا می کند، همانگونه که نبوت بدون امامت ناتمام می‌ماند، فهم رسالت نبوی نیز وابسته به فهم وقایع دوران امامت امام علی(ع) می باشد.

مفاهیم دینی نیز بخش دیگری است که ما را در شناخت مباحث دینی کمک شایانی می کند برخی از مفاهیم هستند که از اهمیت ویژه‌ای برخوردار بوده و در مسیر رشد و تعالی انسان نقش محوری و کلیدی دارند. اما علی‌رغم تمام اهمیت و شهرتی که دارند، از غربت خاصی نیز برخوردار هستند. به این معنا که واژه‌های مربوط به آنها بارها شنیده شده است، اما معنای دقیق و رمز و رمزهای آن کمتر مورد توجه قرار گرفته شده است.

به طور کلی مطالعه تالیفات دینی در شناخت مباحث دینی بسیار اهمیت دارد به خصوص اگر به صورت پیوسته و با قلمی شیوا و رسا نگاشته شده باشد؛ استاد پناهیان با شناختی که از مباحث دینی دارند با تالیفات خود به مباحث مختلف دینی پرداخته و توانسته اند تصویری واضح و دقیق از مباحث دینی ارایه دهند.

ترجمه و تلخیص الغارات: سال‌ های روایت نشده از حکومت امیرالمومنین علیه السلام

اولین کتاب از 5 اثر استاد پناهیان ترجمۀ روان و خواندنی کتاب الغارات است؛ این کتاب در فروردین ۱۴۰۱ توسط انتشارات بیان معنوی با مقدمۀ علیرضا پناهیان منتشر شد و در کمتر از یکسال به چاپ سیزدهم رسید و از تیراژ ۵۰ هزار عدد عبور کرد. 

آنچه افکار عمومی از حکومت امیرالمومنین (ع) در ذهن دارند، سه جنگ مشهور حضرت با طلحه و زبیر، معاویه و خوارج است و با وجود اینکه از حیث تاریخی، به لحاظ اشخاص و اتفاقات آن حائز اهمیت است اما این در حالی است که تمام این جنگ ها کمتر از نیمی از حکومت پنج ساله حضرت را تشکیل می دهند و امیر المومنین بعد از جنگ نهروان به مدت دو سال و نیم به حکومت ادامه دادند؛ اما متاسفانه کمتر کسی از این دوران مهم و استثنایی مطلع می باشد و کمتر به آن پرداخته شده است.

این کتاب تلخیص و ترجمه‌ای روان بر کتاب «الغارات» نوشتۀ «ابراهیم بن محمد ثقفی کوفی» از علمای بنام شیعه است. کتاب الغارات کهن‌ترین منبع موجود در رابطه با نیمۀ دوم حکومت امیرالمؤمنین(ع) می باشد که به صورت خاص بحث غارات معاویه را مورد بررسی قرار داده و به ارائه گزارش های آن مقطع تاریخی می پردازد. این نیمۀ روایت نشدۀ حکومت حضرت در تاریخ به اسم دورۀ غارات نامگذاری شده است. دلیل این نامگذاری هم بخاطر غارت‌ها و شبیخون‌های مکرر لشکریان معاویه بر شهرها و مناطق تحت قلمرو حکومت امام علی(ع) بوده است.

این دوره از حکومت حضرت از جهاتی مهم‌تر و درس‌آموزتر از نیمه اول حکومت ایشان است چرا که اتفاقات آن با عصر حضور پیامبر گره خورده است و همیچنین تناسب زیادی نیز با شرایط و اتفاقات کنونی ما و منطقه دارد.

سردار شهید قاسم سلیمانی عزیر نیز این کتاب را اینگونه توصیف می کند:

«این کتاب الغارات را که قدیمی‌ترین کتاب شیعه هست بخوانید، حتماً بخوانید، مقتل کامل است. اگر آن را بخوانید، امروز برای این حکومتی که در استمرار حکومت ‎علی بن ابی‌طالب هست، آگاهانه‌تر و بدون تعصبات فردی و حزبی نگاه می‌کنیم، نظر می‌دهیم و دفاع می‌کنیم» 17/3/1397

باران خوبی ها: شرح بهترین خطبه اخلاقی نهج البلاغه - جلد اول

اثر دوم استاد پناهیان کتاب باران خوبی هاست که در آن به توصیف خوبی‌ها و اهل تقوا از زبان امیر المومنین(ع) پرداخته اند. شاید هیچ چیزی به اندازۀ توصیف خوبی‌ها نتواند انسان‌ها را برای حرکت و اقدام به شوق آورده و انگیزه و ارادۀ کافی ببخشد. اساساً شیوۀ «توصیف» که به جای «توصیه» به کار می‌رود، روشی منحصر به فرد و بسیار تأثیرگذار است که انسان‌ها را عمیقاً به حقیقت جذب و علاقه‌مند می‌کند.

اما به همین مقدار که «توصیف هنرمندانه و باورپذیر» اثری عمیق در جان انسان‌ها دارد، کار به شدت سختی نیز هست. امیرالمؤمنین(ع) این کار را در مشهورترین و بهترین خطبۀ اخلاقی نهج البلاغه، یعنی «خطبۀ متقین» به درخواست یکی از یاران عارف خود به نام «همام» انجام داده‌ است. در این خطبه هیچ توصیه‌ای وجود نداشته، و از ابتدا تا انتها توصیف است. حضرت در این خطبۀ شریف که از نظر زیبایی، سبک، مخاطب، جامعیت و تأثیرگذاری کم‌نظیر می باشد، به «توصیف» فضائل و زیبایی‌های اهل تقوا پرداخته‌است.

نوشتار حاضر بخش اول از شرح این خطبه توسط استاد پناهیان می باشد که در جلسات هفتگی در مسجد دانشگاه تهران برای دانشجویان ارائه شده است و پس از تنظیم و بازنویسی، توسط مؤسسۀ بیان معنوی انتشار یافته است.

آشنایی با چند مفهوم کلیدی اخلاق؛ تزکیه، اخلاص، حکمت، تقوا

سومین اثر حجت الاسلام پناهیان به تفسیر و توضیح چهار مفهوم کلیدی تزکیه، اخلاص، حکمت و تقوا می پردازد البته حجت الاسلام پناهیان در کتاب ها و سخنرانی های خود به چهار مفهوم مهم دینی یعنی «تزکیه»، «اخلاص»، «حکمت» و «تقوا»، به طور مختصر پرداخته اند و در مورد راه ‌های دستیابی به آنها گفتگو شده است.

اما از آنجا که بخش قابل توجهی از مباحث مطرح شده، به عنوان یک متن مستقل علمی و گفتگویی مختصر و مفید دربارۀ این چهار مفهوم قابل استفاده و ارائه بود، آن را به صورت اثری مجزا به تحریر در آوردند تا امکان بهره‌برداری گسترده‌تر از آن فراهم شود.

چگونه یک نماز خوب بخوانیم؟

کتاب چگونه یک نماز خوب بخوانیم؟ چهارمین اثر استاد پناهیان است که بررسی و معرفی می شود، کتاب حاضر برگرفته از سلسله مباحث استاد پناهیان با موضوع "چگونه یک نماز خوب بخوانیم " است که در حرم مطهر رضوی در مشهد ارائه شده است این کتاب از زاویه‌ای جدید و کاملاً کاربردی و روان‌شناسانه به سوال بسیار مهم «چگونه یک "نماز خوب" بخوانیم؟» پرداخته است و مهم‌ترین آثار و فواید روحی و روانی نماز را که اغلب به آن توجه نمی‌شود را به زبان ساده و تحلیلی توضیح داده است.

شهر خدا

پنجمین اثری که از حجت الاسلام پناهیان مورد بررسی و معرفی قرار می دهیم کتاب شهر خداست؛ کتاب شهر خدا، نوشته‌ای است دربارۀ رازهای روزه‌داری در ماه مبارک رمضان، که به ابعاد تربیتی و برخی از زیبایی‌های معنوی این مهمانی الهی می‌پردازد؛ نکات سودمندی که کمتر به آنها توجه شده است.

هر فصل به نوبه خود به بحث های مرتبط تقسیم می شود که از ابتدای کتاب قدم به قدم مخاطب را با ماه مبارک و رموز آن آشنا می کند. به گونه ای که می توان آن را به نوعی آداب الصیام خواند. چیزی که عملی و البته معرفتی است که به زبانی ساده در اختیار قرار گرفته است.