آیا تا به حال در میان اطرافیان و نزدیکان خود، با شخصی مواجه شده‌اید که در مدت زمانی کوتاه، بدون دلیلی خاص، دچار کاهش وزن شدید و غیرمنتظره شده باشد؟ گاهی اوقات افراد بدون داشتن رژیم سخت غذایی، به صورت ناگهانی لاغر شده و علت اصلی این موضوع را متوجه نمی‌شوند. کاهش وزن غیرقابل توضیح می‌تواند به دلایل مختلف جسمی و روحی از درجه خفیف تا شدید، در افراد با وضعیت سلامتی مختلف، متغیر باشد. به عنوان مثال مواردی مانند تیروئید پرکار یا کم‌کار، نارسایی قلبی، بیماری پارکینسون، مشکلات گوارشی، اختلال افسردگی و... می‌توانند یکی از دلایل کاهش وزن ناگهانی در افراد باشند.
کاهش وزن طبیعی چگونه است؟
برای کاهش وزن طبیعی و نرمال، روش‌های متفاوتی وجود دارد که یکی از بهترین روش‌ها، تنظیم یک برنامه صحیح غذایی در طول یک شبانه روز است. همه ما می‌دانیم که با رعایت مواردی بسیار ساده می‌توانیم وزن خود را در یک رنج ثابت و سالم نگه داریم. پرهیز از افراط در غذا خوردن، دوری از غذاهای چرب و... از جمله مواردی هستند که بدون نیاز به رژیمی خاص، ما را به کاهش وزن طبیعی نزدیک‌تر می‌کنند. شما می‌توانید با اضافه کردن غذاهای سالم به سبد غذایی روزانه خود از چاقی و اضافه وزن دور بمانید. همچنین خط کشیدن دور مواد خوراکی شیرین مانند قند و شکر، نخوردن فست فود، نوشیدن آب به اندازه کافی و... در کنار هم شما را به کاهش وزن طبیعی می‌رساند.
منظور از کاهش وزن ناگهانی (غیرطبیعی) چیست؟
کاهش وزن غیرطبیعی معمولا به صورت ناگهانی رخ داده و شخص شاهد کاهش وزن خود به صورت غیرمنتظره و بدون دلیل خواهد بود. در واقع هر گونه کاهش وزنی که علت و دلیل مشخصی به همراه نداشته باشد، تحت عنوان کاهش وزن ناگهانی یا غیر طبیعی شناخته می‌شود. کاهش وزن ناگهانی دلایل متعددی دارد که در ادامه این مطلب به بررسی این موارد خواهیم پرداخت. اگر وزن زیادی در مدت زمان کوتاه از دست دادید و دچار علائم کاهش وزن ناگهانی شدید، حتما به پزشک مراجعه کنید.
علائم کاهش وزن ناگهانی
کاهش وزن بیش از 1 کیلو در هفته
در حالت کلی اگر بین نیم کیلو تا یک کیلو در طول یک هفته کاهش وزن داشته باشید، امری کاملا عادی و نرمال بوده و جای نگرانی برای به خطر افتادن سلامتی شما وجود نخواهد داشت. در صورتی که این کاهش وزن به صورت ناگهانی و بیش از یک کیلو در هفته باشد، قطعا مسئله‌ای جدی تلقی شده و شخص باید برای رسیدن به علت لاغری ناگهانی اقدامات لازم را انجام دهد.
کاهش وزن بدون ورزش و تحرک
یکی دیگر از علائم کاهش وزن ناگهانی، از دست دادن وزن بدون انجام تمرینات ورزشی و تحرک است. برخی از افراد بدون ورزش و به صورت غیرطبیعی، در مدت زمانی بسیار کوتاه، مقدار زیادی وزن از دست می‌دهند. در صورت مشاهده این مورد افراد باید در اسرع وقت به یک متخصص مراجعه کنند.
کاهش وزن بدون داشتن رژیم غذایی
یکی از رایج‌ترین روش‌های کاهش وزن، از دست دادن وزن بدون رعایت هیچ‌گونه رژیم غذایی است. به این معنا که شخص طبق معمول همیشه وعده‌های غذایی خود را سر وقت تکمیل کرده و از هیچ رژیم خاصی نیز پیروی نمی‌کند. در مقابل به صورت ناگهانی و بدون دلیل مقدار زیادی از وزن خود را از دست می‌دهد. در این صورت شخص برای دستیابی به علت اصلی این امر باید اقدامات لازم مانند انجام آزمایش یا مراجعه به متخصص را به سرعت پیگیری کند.
دلایل کاهش وزن ناخواسته (ناگهانی)
همان‌طور که اشاره کردیم، کاهش وزن ناگهانی بیش از یک کیلو در طول یک هفته، امری غیر طبیعی بوده و احتمال وجود بیماری یا عارضه‌ای در بدن را افزایش می‌دهد. به همین جهت با مشاهده لاغری ناگهانی، پیش از بروز بیماری یا مشکلی جدی در بدن، شخص باید به پزشک متخصص مراجعه کند.
بیماری التهاب روده (IBD)
یکی از جدی‌ترین عارضه‌ها در زمینه بیماری‌های مربوط به دستگاه گوارش، بیماری التهاب روده است که نوعی عارضه مزمن محسوب می‌شود. در واقع این عارضه منجر به التهاب جداره روده می‌شود. زمانی که افراد به این بیماری مبتلا می‌شوند، هورمون‌های آن‌ها دچار اختلال شده و بدون دلیل احساس سیری می‌کنند. به این دلیل با احساس سیری شخص علاقه‌ای به خوردن غذا نشان نداده و در نهایت به کاهش وزن شدید و ناگهانی می‌رسد. از علائم بیماری التهاب روده می‌توانیم به خستگی مفرط، اسهال و نفخ، درد در ناحیه شکم و... اشاره کنیم.
بیماری مزمن انسدادی ریه
افرادی که بیماری‌های ریوی مبتلا هستند، معمولا بیشتر از اندازه طبیعی و نرمال برای نفس کشیدن انرژی صرف می‌کنند. این امر باعث می‌شود تا میزان کالری بیشتری در طول روز سوزانده و در وزن آن‌ها تغییرات اساسی احساس شود. بیماری مزمن انسدادی ریه نیز در این دسته از بیماری‌ها قرار دارد و با آسیب رسیدن به کیسه‌های هوا در ریه، فرایند تنفس در شخص به سختی انجام می‌شود.
اگر به یکی از بیماری‌های مزمن انسدادی ریه مانند برونشیت مبتلا بوده و کاهش وزن ناگهانی داشته‌اید، بی‌شک علت کاهش وزن ناگهانی شما، این بیماری است.
بیماری ایدز (HIV)
ویروس HIV به صورت مستقیم به تعداد مشخصی از سلول‌ها در بدن حمله کرده و شرایط لازم برای گسترش عفونت را فراهم می‌کند. زخم دهان یکی از علائم ابتلا به بیماری ایدز بوده که باعث ایجاد مشکل در غذا خوردن می‌شود. این امر می‌تواند تا حدی سخت و دشوار باشد که بیمار از غذا خوردن دست کشیده و در نهایت با کاهش وزن ناگهانی روبرو شود.
آرتریت روماتوئید
بیماری روماتیسم مفصلی یا آرتریت روماتوئید، در گروه بیماری‌های خود ایمنی قرار دارد که به صورت مستقیم سیستم ایمنی بدن را تحت تأثیر قرار می‌دهد. بدن بیمارانی که با این عارضه درگیر هستند، دچار التهاب‌های مزمن شده و سوخت و ساز بدن آن‌ها نیز سرعت قابل توجهی پیدا می‌کند. افزایش سوخت و ساز باعث کاهش وزن شدید و ناگهانی در این دسته از بیماران خواهد شد. به این ترتیب با مشاهده کاهش وزن غیرطبیعی می‌توانیم به این عامل شک کرده و اقدامات لازم در جهت رسیدگی به وضعیت سلامتی خود را انجام دهیم.
بیماری لوپوس
افرادی که به بیماری لوپوس مبتلا هستند، اشتهای خود به غذا را از دست داده و در مدت زمانی کوتاه با کاهش وزن غیرطبیعی مواجه می‌شوند. همچنین منبع انرژی در بدن این دسته از افراد بر اثر بیماری، متزلزل شده و باعث می‌شود تا آن‌ها توانایی زیادی برای تحرک و انجام تمرینات ورزشی نداشته باشند. لوپوس نوعی بیماری خود ایمنی محسوب می‌شود که سیستم ایمنی بدن را تحت تأثیر قرار می‌دهد.
دیابت نوع 1
معمولا افراد مبتلا به دیابت نوع یک، مجبور به تزریق انسولین هستند. در صورت عدم استفاده از انسولین، بدن توانایی خود برای تأمین انرژی را از دست داده و از ماده گلوکز برای تولید انرژی استفاده می‌کند. این امر منجر به افزایش قند خون شده و همچنین میزان زیادی از ماده گلوکز همراه با خروج ادرار از بین رفته و در نهایت شما شاهد کاهش وزن شدید و غیرمنتظره در بدن خود خواهید بود.
مواردی مانند تکرر ادرار، تشنگی زیاد، خستگی و... از علائم ابتلا به دیابت نوع یک هستند که با بررسی این علائم و پیگیری وضعیت سلامتی می‌توانیم از کاهش وزن ناگهانی جلوگیری کنیم.
بیماری سل
یکی از رایج‌ترین علائم بیماری مسری سل، کاهش وزن شدید بوده که معمولا بیشتر مبتلایان با این مورد مواجه می‌شوند. با ورود یک نوع باکتری به بدن، افراد به بیماری سل مبتلا می‌شوند که در صورت قوی بودن سیستم ایمنی، بدن در حالت مبارزه قرار گرفته و اثر منفی وجود باکتری‌ها را خنثی می‌کند. در غیر این صورت بیمار برای مدت زمان مشخصی باید با مصرف داروهای آنتی بیوتیک روند بهبودی را طی کند. به این ترتیب می‌توانیم بیماری سل را یکی از دلایل کاهش وزن ناگهانی بنامیم.
اندوکاردیت
افرادی که در ناحیه دریچه قلب دچار مشکل هستند، ممکن است به بیماری اندوکاردیت یا التهاب جداره داخلی قلب مبتلا شوند. از عوارض و آسیب‌های این بیماری می‌توانیم به افزایش درجه حرارت بدن و افزایش سوخت و ساز یا متابولیسم اشاره کنیم. در واقع تب باعث بالا رفتن میزان سوخت و ساز بدن شده و در نتیجه با از بین رفتن چربی‌ها، شخص با کاهش وزن ناگهانی و غیرطبیعی مواجه می‌شود.
اگر قلب شما از نظر پزشکی در وضعیت کاملا سالمی قرار داشته اما کاهش وزن شدید دارید، بهتر است دلایل کاهش وزن ناخواسته که در این مطلب به آن‌ها اشاره کردیم را بررسی کنید. به این دلیل که ابتلا به بیماری اندوکاردیت در افرادی با قلب‌های سالم، کاملا نادر است.
سرطان
متاسفانه امروزه تعداد افراد مبتلا به انواع بیماری سرطان در حال افزایش هستند. این بیماری پیامدهای بیشماری به همراه دارد که یکی از آن‌ها، کاهش وزن بیش از یک کیلو در مدت زمانی کوتاه است. با افزایش التهاب‌ها در بدن، اختلالاتی در بعضی از هورمون‌ها مانند هورمون تنظیم‌کننده اشتها ایجاد شده که منجر به کاهش وزن غیرطبیعی است.
برخی از عوارض لاغری ناگهانی
تحلیل عضلانی
آیا می‌دانستید ورزش نکردن و عدم تحرک در طولانی مدت منجر به تحلیل رفتن عضله‌های بدن شما می‌شود؟ در واقع ضامن سلامتی بدن شما و رسیدن به حال عمومی خوب و مناسب، تحرک و ورزش است. انجام تمرینات ورزشی سبک حتی برای چند دقیقه کوتاه در طول روز، از فرایند تحلیل عضلانی جلوگیری می‌کند. در صورتی که بدن در معرض این عارضه قرار بگیرد، پس از گذشت زمان شما شاهد کاهش وزن ناگهانی و غیرطبیعی بدن خود خواهید بود.
توجه داشته باشید که از تحلیل عضلانی می‌توانیم به این تفسیر نیز برسیم که لاغری ناگهانی و بیش از اندازه نیز می‌تواند منجر به تحلیل رفتن عضله‌ها در بدن شود.
اختلال در قاعدگی
یکی از عوارض رایج لاغری ناگهانی، ایجاد اختلال در دوره قاعدگی بانوان است. کاهش وزن شدید بر روی غده تیروئید اثرات نامطلوبی داشته و در کاهش هورمون‌های تولیدمثل نیز نقش دارد. به همین جهت با کاهش ناگهانی و غیرطبیعی وزن امکان ایجاد اختلال در قاعدگی وجود داشته و همچنین احتمال تأخیر در زمان قاعدگی نیز افزایش پیدا خواهد کرد.
نکته دیگری که باید به آن اشاره داشته باشیم، کاهش تولید استروژن است. لاغری بیش از اندازه بر روی تولید استروژن تآثیر مخربی داشته و در مقابل با عدم تأمین کافی این هورمون، دیواره رحم نیز در معرض آسیب قرار می‌گیرد. همچنین در این شرایط امکان به تأخیر افتادن زمان اصلی قاعدگی نیز وجود دارد.
سردرد
کاهش وزن ناگهانی و غیرطبیعی، ممکن است باعث بروز سردردهای شدید شود. همراه با کاهش وزن میزان قند خون نیز افت پیدا کرده و شما شاهد سردرهای مکرر خواهید بود. همچنین لاغری ناگهانی در تولید و ترشح هورمون‌ها نیز اختلال ایجاد کرده و در شما استرس و اضطراب ایجاد می‌کند. با افزایش استرس احتمال بروز سردرد نیز وجود خواهد داشت.
خستگی
رایج‌ترین عارضه هم‌زمان با لاغری ناگهانی، احساس خستگی مفرط در طول روز است. با افزایش سوخت و ساز، میزان انرژی مورد نیاز برای این فرایند نیز تحت تأثیر قرار می‌گیرد. به همین جهت معمولا افرادی که کاهش وزن ناگهانی دارند، در طول روز احساس خستگی و کسالت را تجربه می‌کنند.
سرگیجه
سرگیجه دلایل متعددی دارد که یکی از علت‌های مهم آن، کاهش وزن شدید و ناگهانی است. در واقع احساس سرگیجه از عوارض لاغری و کاهش وزن شدید محسوب می‌شود. با توجه به موارد ذکر شده در این مطلب، بعضی از بیماری‌ها منجر به کاهش سطح پتاسیم و سدیم در بدن شده که در نتیجه افراد با عوارضی مانند سرگیجه مواجه می‌شوند.
یبوست
همراه با کاهش وزن شدید و ناگهانی، میزان اشتهای فرد نیز کاهش پیدا کرده و در نتیجه تمایل خود به غذا خوردن را از دست می‌دهد. همچنین این امکان وجود دارد که عامل یبوست نیز منجر به کاهش وزن در افراد شود. بدن به مواد معدنی و ویتامین‌های مختلفی در طول روز احتیاج دارد که در صورت عدم تأمین، مشکلات رایجی مانند یبوست برای افراد به وجود می‌آید.
ریزش مو
در آخر نیز باید یکی دیگر از عوارض کاهش وزن غیرطبیعی اشاره کنیم. همان‌طور که اشاره کردیم کاهش وزن و کم شدن اشتها با یکدیگر ارتباط مستقیم دارند. بدن انسان برای ثابت نگه داشتن عملکرد طبیعی به مواد معدنی، ویتامین‌ها، پروتئین‌ها و... احتیاج دارد. در صورتی که هر کدام از این مواد مهم به بدن نرسد، ما با مواردی مانند ریزش مو مواجه خواهیم شد.
نتیجه گیری و جمع بندی
کاهش وزن غیرطبیعی، بدون وجود دلیلی مشخص مانند رژیم غذایی، ورزش و... قطعا نشانه یک بیماری یا عارضه‌ای جدی است. در این مطلب به بعضی از مهمترین مواردی که پیامد اصلی آن‌ها، کاهش وزن ناگهانی در افراد است، اشاره کردیم. به این ترتیب اگر برای کاهش وزن خود، توضیح محکمی پیدا نکردید، در کوتاه‌ترین زمان ممکن به پزشک متخصص مراجعه کرده و با بررسی وضعیت سلامتی خود، دلیل اصلی را پیگیری کنید. توجه داشته باشید که با مشاهده این تغییر وزن و مراجعه به پزشک، اطلاعات لازم در خصوص مقدار وزنی که کم کردید، زمان شروع کاهش وزن، داروهای مصرفی، علائم خاص، سبک زندگی و مسائلی از این قبیل را در اختیار متخصص قرار دهید.