مدیتیشن و تفاوت آن با یوگا چیست؟ | آموزش مدیتیشن و فواید آن

مدیتیشن بخشی از تمرینات یوگا

مدیتیشن یکی از تمرینات یوگا است. در واقع، مدیتیشن به عنوان یکی از هشت قسمت یوگا به نام "دیانا" یا "تمرین ذهنی" در نظام یوگا وجود دارد. هدف اصلی مدیتیشن، تمرکز ذهنی و ارامش روانی است و بسیاری از انواع مدیتیشن همراه با تمرینات تنفسی و آسانا در یوگا انجام می شوند. به طور کلی، یوگا شامل تمرینات بدنی، تنفسی و ذهنی است که بهبود سلامت جسمانی و روانی افراد را به هدف دارد.

مدیتیشن چیست؟

مدیتیشن از سوی دیگر، به تمریناتی اطلاق می‌شود که به منظور تمرکز و آرامش ذهنی انجام می‌شود. مدیتیشن در واقع یک تمرین ذهنی است که برای تسکین استرس، افزایش آگاهی و حضور در لحظه فعلی انجام می‌شود. در مدیتیشن، تمرکز بر روی نفس و یا یک موضوع خاص، مثلاً یک تصویر یا یک عبارت، متمرکز می‌شود. هدف اصلی مدیتیشن آرامش و آگاهی است.

یوگا چیست؟

یوگا در واقع یک سیستم کامل برای تعادل بخشیدن به بدن و ذهن است که شامل تمرینات جسمانی (آسانا) ، تنفسی (پرانایاما) ، و تمرینات مربوط به تمرکز و مدیتیشن (دارانا و دیانا) است. هدف اصلی یوگا ایجاد تعادل بین بدن و ذهن، افزایش آگاهی و تمرکز، تقویت عضلات و افزایش انعطاف پذیری بدن است. بنابراین، در یوگا، تمرینات جسمی‌برای تقویت بدن و تمرینات تمرکز و مدیتیشن برای تقویت ذهن انجام می‌شود.

تفاوت یوگا و مدیتیشن چیست؟

به طور خلاصه، یوگا به عنوان یک فرایند فیزیکی شامل حرکات بدنی، تنفس و تمرکز ذهنی است که برای بهبود سلامتی و خلق تعادل در بدن و ذهن انجام می‌شود. در حالی که مدیتیشن به معنای تمرین و تمرکز روی ذهن است که در اکثر موارد به صورت استراحتی یا نشسته انجام می‌شود و هدف آن تسکین افکار و بیشتر آرامش در ذهن است. بنابراین، مدیتیشن و یوگا هر یک با هدف‌ها، فرآیندها و تمرکز خود، دو تمرین متفاوت هستند.

انواع مدیتیشن چیست؟

انواع مختلفی از مدیتیشن وجود دارند، اما به طور کلی می‌توان آن‌ها را به چهار دسته زیر تقسیم کرد:

• مدیتیشن تمرکزی (Concentration Meditation) : در این نوع مدیتیشن، تمرکز بر روی یک مورد خاص مثل نفس، صدایی خاص یا تصویری محدود می‌شود تا ذهن به سمت تمرکز و آرامش سوق داده شود.
• مدیتیشن آگاهی (Mindfulness Meditation) : در این نوع مدیتیشن، به عنوان مثال ممکن است بر روی حالات حاضر ذهن، احساسات، تنفس و رفتار فیزیکی تمرکز شود تا فرد بتواند تمرکز خود را در مورد چیزی خاص نسبت به محیط پیرامونش کنترل کند.
• مدیتیشن دینی (Spiritual Meditation) : این نوع مدیتیشن مربوط به تمرکز بر روی ارتباط با معنویت، دین یا باورهای خاص است.
• مدیتیشن حرکتی (Movement Meditation) : در این نوع مدیتیشن، شکل‌هایی از حرکات بدنی مانند یوگا، تای چی و شناخت جسمی (Body Scan) به کار گرفته می‌شوند تا فرد بتواند ذهن خود را از خودشانه سوق داده و به آرامش رسیده و تمرکز خود را افزایش دهد.

فواید مدیتیشن

کاهش اضطراب

در حین مدیتیشن، فرد تلاش می‌کند تا به محیط بیرونی بی‌توجه شود و به دنبال تجربه لحظه‌های فعلی خود باشد. این تمرکز بر روی لحظه‌های حال باعث کاهش فعالیت‌های ذهنی و نگرانی‌ها می‌شود و به دلیل کاهش تحریکات استرس‌زا، سطح هورمون کورتیزول نیز کاهش می‌یابد. در نتیجه، فعالیت مغز به سمت حالتی آرام و متعادل‌تر می‌رود که باعث کاهش اضطراب و تسکین روانی فرد می‌شود.

بهبود کیفیت خواب

مدیتیشن می‌تواند بهبود کیفیت خواب را تسهیل کند. در هنگام مدیتیشن، فرد به شیوه‌ای آرام و مرتبط با نفس خود تمرکز می‌کند که باعث کاهش فشار خون، کاهش ضربان قلب و افزایش ترشح هورمون‌های ضد استرس می‌شود. این عوامل می‌توانند بهبود کیفیت خواب را تسهیل کنند. علاوه بر این، مدیتیشن باعث رشد هورمون ملاتونین می‌شود، که به تنظیم الگوی خواب کمک می‌کند. به علاوه، تمرین مدیتیشن می‌تواند به کاهش نگرانی‌های روزانه کمک کند که می‌تواند باعث بهبود خواب شود.

تقویت سیستم ایمنی

تحقیقات نشان داده‌اند که مدیتیشن می‌تواند بهبود سیستم ایمنی بدن را ایجاد کند. در حین مدیتیشن، بدن و ذهن در حال استراحت هستند و این امر می‌تواند باعث کاهش سطح هورمون استرس (کورتیزول) در بدن شود. بالا بودن سطح کورتیزول ممکن است باعث کاهش عملکرد سیستم ایمنی بدن شود. همچنین، مدیتیشن می‌تواند باعث کاهش التهابات بدن و بهبود پاسخ سیستم ایمنی به عوامل مختلف شود. به طور کلی، مدیتیشن می‌تواند باعث افزایش تعادل و هماهنگی بین سیستم عصبی ارادی و خودکار شود که این موضوع باعث بهبود عملکرد سیستم ایمنی بدن می‌شود.

بهبود عملکرد قلبی

مدیتیشن بهبود عملکرد قلبی را از طریق کاهش استرس و فشار خون افزایش می‌دهد. مدیتیشن می‌تواند به کاهش فشار خون و شبکه‌ای شدن رگ‌های خونی کمک کند و این باعث بهبود عملکرد قلبی می‌شود. همچنین، مدیتیشن باعث کاهش سطح هورمون استرس (کورتیزول) می‌شود که این نیز می‌تواند بهبود عملکرد قلبی را تسهیل کند. در مطالعاتی که انجام شده است، مشخص شده است که مدیتیشن می‌تواند عوارض قلبی مرتبط با استرس، مانند آریتمی قلبی را کاهش دهد.

افزایش خلاقیت

مطالعات نشان داده است که مدیتیشن به دلیل کاهش استرس و افزایش تمرکز، می‌تواند به افزایش خلاقیت کمک کند. این اثر احتمالا به دلیل این است که هنگامی که ذهن به حالت آرامش و تمرکز می‌رسد، ایده‌ها و اندیشه‌ها با آسانی به سطح بیشتری از آگاهی دسترسی پیدا می‌کنند. همچنین، مدیتیشن باعث می‌شود که فضای ذهنی شما تمیزتر و بیشتر آماده پذیرش ایده‌های جدید باشد. با این حال، برای دستیابی به اثرات مدیتیشن بر خلاقیت، بهتر است که در تمرینات مدیتیشن خود به دنبال روش‌های خاصی باشید که به افزایش خلاقیت کمک می‌کنند. برای مثال، در مدیتیشن خلاقیتی، می‌توانید به آرامی به تصویر سازی ایده‌های خلاقانه پرداخته و ذهن خود را در حالت آرامش و ارامش نگه دارید.

افزایش ماده خاکستری مغز

باعث افزایش سطح فعالیت مغزی در مناطقی مانند قشر پیشانی، هیپوکامپ، و قشر سامان‌دهنده مغز شود که همگی به ارتباط با تمرکز، خلاقیت و حافظه دارند. بعضی مطالعات نشان داده‌اند که مدیتیشن می‌تواند باعث رشد نورون‌ها و افزایش میزان اتصالات بین نورون‌ها در مغز مطالعات نشان داده‌اند که مدیتیشن می‌تواند باعث افزایش ماده خاکستری در مغز شود. برخی مطالعات نشان داده‌اند که مدیتیشن می‌تواند شود، که بهبود حافظه و تمرکز کمک می‌کند. در کل، مدیتیشن باعث تقویت سیستم عصبی و افزایش هماهنگی بین مغز و بدن می‌شود که می‌تواند به بهبود عملکرد شناختی و افزایش خلاقیت کمک کند.

معایب مدیتیشن

با توجه به اینکه مدیتیشن به عنوان یک روش درمانی طبیعی در نظر گرفته می‌شود و برای بسیاری از افراد مفید است، اما در مواردی نیز ممکن است معایبی داشته باشد. معایبی که در مورد مدیتیشن ذکر می‌شوند، عبارتند از:

• مشکلات جسمانی: در برخی افراد، در طول مدیتیشن، ممکن است ناراحتی‌های جسمی مانند درد، خارش، ترس، تنگی نفس و یا سردرد به وجود آید.
• ایجاد تنش: برخی افراد هنگام مدیتیشن تنش و استرس بیشتری تجربه می‌کنند به خصوص در ابتدای شروع این فعالیت.
• ایجاد افکار منفی: در صورتی که شخص به شدت ناراحت باشد و در همین حال، تلاش کند تا مدیتیشن کند، ممکن است باعث ایجاد فکرهای منفی و ناامیدی شود.
• ناتوانی در شروع: برخی افراد در شروع مدیتیشن، ممکن است سختی و ناتوانی را تجربه کنند، که موجب ترس و ناامیدی شود.

لازم به ذکر است که معایبی که در بالا ذکر شد، برخی از افراد را ممکن است تحت تاثیر قرار ندهد و از فواید مدیتیشن برخوردار شوند. همچنین، در بیشتر موارد، مشکلاتی که به عنوان معایب مدیتیشن مطرح می‌شوند، با گذر زمان و تجربه‌ی بیشتر در مدیتیشن، بهبود می‌یابد.

آموزش مدیتیشن

آموزش مدیتیشن به صورت مستقیم یا آنلاین از طریق مراکز مختلفی مانند مراکز یوگا، روانشناسی، ورزشی، ارگونومی، و مراکز توسعه شخصی در دسترس است. همچنین، روش‌های مختلفی برای آموزش مدیتیشن وجود دارد، از جمله:

• مدیتیشن تنفسی: در این روش، تمرکز بر روی نفس گیری و تنفس به صورت آهسته و عمیق است.
• مدیتیشن تمرکز بر تصویر: در این روش، شخص به صورت تصویرسازی به تصویری خاص تمرکز می‌کند.
• مدیتیشن حرکتی: در این روش، شخص به صورت آرام و با حرکات کند و هماهنگ تمرین می‌کند.
• مدیتیشن صوتی: در این روش، شخص به صورت آرام و با گوش دادن به موسیقی آرامش بخش، تمرکز می‌کند.

برای شروع، بهتر است با یک مربی متخصص یا با دیدن ویدئوهای آموزشی آنلاین آشنا شوید و سپس با تمرین مداوم و کنترل نفس خود، بهبود کنید. همچنین، می‌توانید در هنگام مدیتیشن از ابزارهایی مانند گیاهان دارویی، موسیقی، کتاب‌های خاص، نورپردازی و ... استفاده کنید.

موسیقی برای مدیتیشن

یوگا بهتر است یا مدیتیشن؟

یوگا و مدیتیشن دو تمرین مستقل هستند و هرکدام دارای فواید و تاثیرات مختلفی بر روح، ذهن و بدن انسان هستند. بسته به نیاز و شرایط شخصی، هر کدام می‌تواند بهترین گزینه باشد.

اگر شخص به دنبال تمرینی است که بهبود فرم بدن، افزایش انعطاف و بهبود تنفس و قلب باشد، یوگا بهترین گزینه خواهد بود. همچنین، یوگا می‌تواند در کاهش استرس و افزایش تمرکز کمک کند.

اگر شخص به دنبال تمرینی است که بهبود خلاقیت، تمرکز و مدیریت استرس باشد، مدیتیشن می‌تواند بهترین گزینه باشد. همچنین، مدیتیشن می‌تواند به کاهش اضطراب و بهبود کیفیت خواب کمک کند.

به طور کلی، هر دو یوگا و مدیتیشن می‌توانند به بهبود کیفیت زندگی کمک کنند و استفاده از هر یک بسته به نیاز و شرایط شخصی متفاوت است.

استودیوی یوگالند تهران (ویژه بانوان)

در استودیو یوگالند (Yogalandtehran Studio) که یک مرکز تخصصی آموزش یوگا مخصوص بانوان است، می‌توانید سبک‌های مختلف یوگا مانند هاتایوگا، آشتانگایوگا، پاور یوگا، وینیاسا، آینگر و ... را زیر نظر اساتید بین‌المللی یوگا به صورت اصولی و درست آموزش ببینید. 

این استودیو در سال ۱۳۹۸ توسط فرزانه ملاحی که از مدرسین با سابقه انجمن یوگای کشور زیر نظر فدراسیون ورزش‌های همگانی بوده است افتتاح شده و با هدف رواج این ورزش شگفت‌انگیز تا امروز به کار خود ادامه داده است.

آدرس :خیابان مطهری، سهروردی جنوبی 

شماره تماس، واتس‌اپ و تلگرام: 09215278300