آنچه باید درباره طبقه کارگر ایران بدانیم!

قانون‌گذار ایران با تصویب قانون کار و قانون تامین اجتماعی، تلاش کرده‌ است از طبقه‌ کارگری حمایت کند. بااین‌حال رفع مشکلات و چالش‌های کارگران ایرانی هنوز هم جای کار دارد و لازم است که اقدامات جدی‌تری برای حمایت از کارگران صورت بگیرد.

دربین طبقات اجتماعی، کارگران معمولا دشوارترین مشاغل و کمترین درآمد یا دستمزد را دریافت می‌کنند. معمولا در مقایسه با طبقه ثروتمند و متوسط، این طبقه از جامعه، مشکلات بیشتری دارند. به‌طور معمول کارگران اشخاصی هستند که رفاه اجتماعی کمتری دارند و مشکلات معیشتی آن‌ها نسبت‌به سایر طبقات بیشتر است.

طبقه کارگری چه مفهومی دارد؟

در بعضی از نظام‌های حقوقی و جوامع مختلف، مردم را به طبقات مختلفی تقسیم می‌کنند. نقطه مشترک این تقسیم‌بندی در جوامع مختلف، در رابطه با حمایت از طبقه کارگر و اقشار کم درآمد است. برای روشن شدن مفهوم طبقه کارگری باید ابتدا معنای کارگر مشخص شود تا بتوان تعریف دقیق‌تری نسبت‌به این طبقه مطرح کرد.

مطابق قانون کار ایران، شخصی که در مقابل دریافت حق‌السعی یا حقوق، به درخواست کارفرما کار می‌کند، به‌عنوان کارگر شناخته می‌شود.

به‌عنوان مثال، شخصی که به‌عنوان کارگر در کارهای ساختمانی، کارخانه، کارگاه یا مغازه‌ای مشغول به‌کار می‌شود و در مقابل انجام اموراتی که کارفرما به او محول کرده است، حق‌الزحمه یا مزد دریافت می‌کند، به‌عنوان کارگر محسوب می‌شود.

مصادیق حمایت قانونگذار از طبقه کارگری در ایران

در شرایطی که قرار است نیروی انسانی به‌عنوان کارگر در یک مجموعه یا کارگاه مشغول به‌کار شود، کارفرما باید با او قرارداد استخدام امضا کند. با وجود این قرارداد، رابطه کاری میان کارگر و کارفرما به‌صورت شفاف مشخص می‌شود.

یکی از اقداماتی که در جهت حمایت از کارگران در قانون کار مطرح شده، پذیرش توافق کار کتبی و شفاهی است. این اقدام برای حمایت از کارگرانی مطرح شده که برای کارفرما کار کرده‌اند، ولی کارفرما با آن‌ها قرارداد کار کتبی امضا نکرده است. دراین‌صورت اثبات وجود رابطه کاری شفاهی و بدون متن قرارداد کتبی امکانپذیر است. پذیرش توافق شفاهی، به احقاق حقوق کارگر، کمک شایان توجهی می‌کند.

اقدام دیگری که برای حمایت از طبقه کارگر در ایران صورت‌ گرفته و در نظام‌های اداری کشورهای زیادی نیز رواج دارد، موضوع بازنشستگی پیش‌از موعد در مشاغل سخت و زیان آور است. در بعضی از مشاغل که موجب آسیب روحی یا جسمی به نیروی انسانی می‌شوند، این امکان وجود دارد که شخص کارگر پیش‌از موعد بازنشستگی، به کار در این موقعیت شغلی سخت و زیان‌آور خاتمه دهد.

دراین‌صورت با تایید تامین اجتماعی، به نیروی کاری که در این موقعیت شغلی مشغول به‌کار بوده ‌است، مزایای مربوط به آن شغل تعلق می‌گیرد.

کارگرانی که در معادن مشغول به‌کار هستند یا این‌که با مواد شیمیایی سروکار دارند و کارگرانی که در مخازن جوشکاری انجام می‌دهند، نمونه‌هایی از مشاغل سخت و زیان‌آور محسوب می‌شوند.

چالش های کارگران ایرانی

آن‌چه امروزه در جامعه شاهد آن هستیم، این است که بسیاری از کارگران از وضعیت شغلی خود، رضایت ندارند. عمده‌ترین نگرانی در کارگران ایرانی مسائل مربوط به معیشت است. تعداد زیادی از کارفرماها اعم از حقیقی و حقوقی، حقوق و مزایای کارگران را به‌موقع یا مطابق قانون پرداخت نمی‌کنند. این موضوع به‌عنوان یکی از مشکلات اساسی کارگران محسوب می‌شود. به‌جهت این‌که دستمزد کارگران با توجه به وجود تورم و نوسانات اقتصادی در جامعه مبلغ پایینی محسوب می‌شود. پرداخت نشدن این مبلغ یا دستمزد کم به‌خودی‌خود، موجب افزایش مشکلات کارگران خواهد شد.

کارگران اقشار زحمت‌کش جامعه هستند که تعداد زیادی از آن‌ها به‌عنوان مستاجر در خانه‌های متعلق به دیگری سکونت دارند. پرداخت نشدن به‌موقع حقوق و عدم پرداخت مزایای مناسب، برای این دسته از کارگران، مشکلات زندگی آن‌ها را دوچندان می‌کند.

عدم امنیت شغلی در طبقه کارگری

یکی از نگرانی‌های اساسی و قابل‌توجه در بین کارگران، موضوع امنیت شغلی است. اگر امنیت شغلی کارگر تضمین شود، دراین‌صورت کارگر با اطمینان خاطر بیشتر و با فکری آسوده تر، وظایف شغلی خود را انجام می‌دهد. درواقع موقت بودن کار با مدت کوتاه چندماهه یا چند روزه، تهدید به اخراج از سمت کارفرما و بازخواست درخصوص کوچک‌ترین خطاها، موجب نگرانی کارگر خواهد شد. این اقدامات موجب می‌شود که کارگر امکان به‌کارگیری خلاقیت و مهارت‌های ویژه مربوط به شغل خود را نداشته باشد. چنانچه کارگر بابت مدت همکاری و امنیت شغلی، اطمینان خاطر کسب کند و کارفرما با او رابطه محترمانه‌تری داشته باشد، در این حالت خلاقیت او بیشتر شکوفا می‌شود و درنهایت این رابطه کاری محترمانه، موجب بهبود در روند کار و کسب نتایج بهتر خواهد شد.

عدم احساس مفید بودن در طبقه کارگری

یکی از موضوعات مهم در خصوص طبقه کارگری، بالا بردن احساس مفید بودن، فعالیت کارگران است. زمانی‌که کارفرما با نیروی کار، رابطه محترمانه‌ای داشته باشد و قدر و جایگاه کار او را محترم بشمارد، دراین‌صورت این حس مفید بودن و اعتمادبه‌نفس کارگر تقویت می‌شود. این موضوع در نهایت سبب بهبود روند کار خواهد شد. کارگر باید این احساس را داشته باشد که کار او مورد توجه کارفرما قرار می‌گیرد و در محیط شغلی، تیم یا مجموعه، به‌عنوان عنصری موثر محسوب می‌شود. در شرایطی که کارگری این نگرانی را داشته باشد که ممکن است هر لحظه نیرویی جایگزین او شود، این مسئله سبب نگرانی و کاهش رضایت شغلی کارگر خواهد شد.

طبقه متوسط در ایران

یکی دیگر از طبقاتی که در میان طبقه‌بندی اقشار جامعه مطرح می‌شوند، طبقه متوسط هستند. طبقه متوسط ایران معمولا اشخاص تحصیل‌کرده هستند. وکلا، پزشکان و معلمان از این طبقه محسوب می‌شوند. براساس آمارهایی که منتشر شده، درصد طبقه متوسط در ایران در سال‌های اخیر نسبت‌به گذشته کاهش داشته است. درواقع نوسانات اقتصادی و تحریم هایی که در جامعه وجود داشته، موجب شده‌ است که تعداد زیادی از اشخاص طبقه متوسط در طبقات پایین‌تر قرار بگیرند و سیر نزولی داشته باشند.

درآمد طبقه متوسط در ایران مبلغ مشخصی ندارد و نمی‌توان رقم دقیقی را برای آن مطرح کرد. البته نباید تاثیر تورم را در این زمینه نادیده بگیریم. در گذشته طبقه متوسط درآمد نسبتا خوبی داشتند و ممکن بود که بسیاری از اشخاص این طبقه به‌ متوسط رو به بالا رشد داشته باشند. بااین‌حال تورم و نوسانات اقتصادی این طبقه را نیز تحت تاثیر قرار داده است و تعداد زیادی از اشخاصی که به‌عنوان طبقه‌ متوسط محسوب می‌شدند، در طبقه پایین‌تر قرار گرفته‌اند.

طبقه متوسط ایران در اقتصاد نقش مهمی دارند. هرچقدر جمعیت بیشتری در طبقه‌بندی متوسط جامعه قرار بگیرد، این موضوع نشان‌دهنده رفاه بیشتر مردم است. درواقع طبقه‌ متوسط میان طبقات ضعیف و ثروتمند جامعه به عنوان حد فاصل محسوب می‌شود. هرچقدر که جمعیت طبقه ضعیف و کم‌درآمد کم‌تر و تعداد جمعیت طبقه متوسط بیشتر باشد، این موضوع نشان‌دهنده رشد اقتصادی، رفاه و توسعه در جامعه است.

طبقه متوسط در اقتصاد ایران و در مبحث جامعه‌شناسی نیز طبقه مهم و قابل‌توجهی محسوب می‌شوند. این دسته از اقشار جامعه، افرادی را تشکیل می‌دهند که با تخصص و سرمایه انسانی مشغول به‌کار هستند و برای رشد اقتصادی و توسعه، به‌عنوان عاملی پیش‌برنده محسوب می‌شوند.