کاربرد رایانه در آموزش ابتدایی + معرفی بهترین نرم افزارهای آموزشی
برخورداری از ابزارهای الکترونیکی و فناوری روز دنیا در فرهنگ آموزشی، یکی از خصوصیات اصلی جوامع پیشرفته می باشد که به دغدغه بسیاری از نهادهای آموزشی و اجتماعی تبدیل شده است. رایانه، لپ تاپ، رایانک ( تبلت)، تلفن‌های هوشمند، لوح‌ها و نرم افزارهای آموزشی و سایر وسایل الکترونیک از جمله ابزارهای نوین آموزشی محسوب می شوند که جایگاه ویژه‌ای در فرایند آموزش در تمامی مقاطع تحصیلی به ویژه دبستان پیدا کرده‌اند. در حال حاضر کاربرد رایانه در آموزش ابتدایی بسیار رایج و به یکی از ابزارهای موثر تدریس ابتدایی تبدیل شده است.
امروزه کاربرد رایانه در آموزش یکی از مزیت‌ها و نقاط قوت مدارس می باشد که با فرصت یادگیری موثر و اثرات مثبت و سازنده همراه است. تحقیقات نشان می دهند دانش آموزان در مقاطع ابتدایی فرصت بیشتری برای یادگیری از طریق رایانه و نرم افزارهای آموزشی دارند، ضمن آنکه معلمین در این مقطع از مدت زمان بیشتری برای پیاده‌سازی طرح‌های آموزشی با استفاده از رایانه و سایر ابزارهای الکترونیکی، برخوردار هستند.
کاربرد کامپیوتر در تدریس دوره ابتدایی به روش و شکل‌های متفاوت همانند تدریس تعاملی، آموزش معکوس، آموزش الکترونیکی در مدارس هوشمند، دوره‌های آموزشی از راه دور، کلاس‌ها و مدارس مجازی به مرحله‌ی اجرایی می رسد. بهره گیری از رایانه در مدارس ضمن آنکه زمینه را برای آشنایی با تکنولوژی مهیا می سازد، منجر به کسب مهارت کار با رایانه نیز می شود.
علاوه بر این با توجه به مجازی شدن کلاس های درس اولیا در خانه می توانند با بهره‌گیری از نرم افزارهای کمک آموزشی از مزایای کاربرد رایانه در آموزش ابتدایی بهره‌مند شوند و بازخورهای مثبتی را کسب کنند.
نرم افزارهای کمک آموزشی از جمله ابزارهای نوین آموزشی محسوب می شوند که همگام با به کارگیری تکنولوژی در فرایند آموزش مورد اهمیت قرار گرفتند و به عبارت دیگر یکی از کارکردهای کامپیوترها می باشند. برنامه و نرم افزارهای آموزشی تمام محتوای آموزشی کتاب‌های درسی را دربرگرفته و تمام کم و کاستی‌های رسانه‌های نوشتاری مدارس را پوشش می دهند.
برنامه‌ها و نرم افزارهای کمک آموزشی به عنوان ابزارهای آموزشی مکمل شناخته شده‌اند که محتوا، اطلاعات و تمرین‌های مازاد بر کتاب‌های درسی را در یک فضای جذاب و متفاوت در اختیار دانش آموزان قرار می دهند. و بدین ترتیب کاربرد رایانه در مدارس و خانه ضمن آشنایی دانش آموزان با رایانه و نرم افزارهای متعدد آموزشی، زمینه را برای پیشرفت همه جانبه دانش آموزان ابتدایی فراهم می‌سازد.
فرایند یادگیری دانش آموزان تحت تاثیر متغیرهای بسیاری می باشد، روش تدریس، محتوای آموزشی، ابزارهای کمکی، محیط و فضای آموزشی از جمله متغیرهایی هستند که در فرایند تدریس دوره ابتدایی باید مورد توجه قرار بگیرند. در تحقیقات بسیاری روند تاثیرگذاری دو عنصر رایانه و نرم‌افزارهای آموزشی بر فرایند تدریس و آموزش دوره ابتدایی مورد بررسی قرار گرفته و نتایج بدست آمده از نظر کارایی و اثربخشی سنجیده شده‌اند. لذا در این مطلب قصد داریم به بررسی کاربردهای نرم افزارهای رایانه‌ای در آموزش ابتدایی و معرفی نرم افزارهای آموزشی مقطع ابتدایی بپردازیم.
کاربرد نرم افزارهای رایانه ای در آموزش ابتدایی
نرم افزار مجموعه دستورالعمل هایی است که به رایانه می گوید چیکار کند و شامل برنامه‌ها، رویه‌ها و پروسه‌های مرتبط با عملکرد یک سیستم کامپیوتری می باشد. به بیانی ساده‌تر نرم افزار مجموعه دستورالعمل‌هایی است که سخت افزار رایانه را برای انجام یک کار هدفمند و برنامه ریزی شده هدایت می کند. محتوای الکترونیکی آموزشی که در کلاس‌ها و مدارس مجازی و هوشمند و حتی در کلاس‌های درس حضوری مورد استفاده قرار می گیرند، شامل موارد زیر می باشد:
- نرم افزاهای کمک آموزشی ( مکمل آموزشی )
- نرم افزارهای ابزار معلم ( کمک معلم)
- نرم افزارهای خودآموز
- نرم افزارهای آزمون ساز
- نرم افزارهای شبیه ساز کارگاه و آزمایشگاه
- نرم افزار کتاب های الکترونیکی
هر یک از نرم افزارهای فوق دارای دامنه‌ی وسیعی از قابلیت‌ها هستند که امکانات آموزشی بسیاری را در اختیار دانش آموزان، معلمین و اولیا قرار می دهند. نرم افزارهای آموزشی انواع متعددی دارند و با مقاصد مختلف آموزشی طراحی می شوند، به گونه ای که معلمین می توانند برای ارائه محتوای درسی، تهیه محتوای سمعی و بصری، برگزاری آزمون‌های مجازی یا سایر فعالیت‌های آموزشی از آنها بهره ببرند. دانش آموزان نیز با توجه به نیازمندی‌های درسی و سطح علمی خود به منظور پیشرفت تحصیلی و ارتقای سایر مهارت های نرم خود برنامه های کمک اموزشی را مورد استفاده قرار می دهند.
علاوه بر دانش آموزان و معلمین، اولیای دانش آموزان جهت برخورداری از اطلاعات و محتوای آموزشی صحیح و استاندارد د به منظور راهنمای درسی کودکان خود از انواع نرم افزارهای کمک آموزشی بهره‌مند شوند.
روش های نوین آموزشی متعددی در مقاطع ابتدایی توسط معلمین به کار گرفته می شود، روش تدریس تعاملی، تدریس مشارکتی، اکتشافی و آموزش با بازی و یادگیری معکوس از جمله متدهای آموزشی هستند که در مقطع دبستان و با در نظر گرفتن عوامل محیطی و امکانات در دسترس، عوامل فردی و روانشناختی دانش آموزان و سایر عوامل موجود، در کلاس های درس اجرا می شوند. نرم افزارهای کمک آموزشی با توجه به ساختار و ماهیتی که دارند می توانند در تمام روش های تدریس نقشی فعال و موثر داشته باشند و کاربرد رایانه در آموزش ابتدایی را اثر بخش سازند.
ابزارهای کمک آموزشی ابتدایی با در نظر گرفتن نیازهای آموزشی دانش آموزان به ارائه‌ی محتوای سمعی و بصری جذاب می پردازند و با ایجاد فضای تعاملی این فرصت را برای معلمین مهیا می سازند تا از تدریس تعاملی و مشارکتی در کلاس‌های درس خود بهره‌مند شوند. لازم به ذکر است که کاربرد کامپیوتر در تدریس دوره ابتدایی و استفاده از نرم افزارهای کمک آموزشی به عنوان یکی از عوامل انگیزشی شناخته شده‌اند که باعث ایجاد جذابیت در فرایند یادگیری و افزایش علاقه مندی در فرد یادگیرنده نیز می شوند و به مراتب سرعت یادگیری را بهبود می بخشند.
مزایا و معایب استفاده از رایانه
در صورت استفاده صحیح و درست یادگیرنده و یاد دهنده از ابزارهای الکترونیکی و فناوری روز دنیا در فرایند های آموزشی، مزایای بسیاری برای هر دو طرف فرایند یادگیری یعنی معلم و دانش آموز به دنبال خواهد داشت. در حال حاضر کاربرد رایانه در مدارس و استفاده از کامپیوتر در تدریس دوره ابتدایی به عنوان یکی از مزیت های رقابتی مدارس در سراسر جهان شمرده می شود.
از جمله مزایای استفاده از تکنولوژی و رایانه در آموزش ابتدایی می توان موارد زیر را نام برد :
- افزایش سرعت انتقال یادگیری و پردازش سریع اطلاعات
- کارآمد شدن فرایند یادگیری و افزایش بازدهی دانش آموزان
- افزایش دقت و شفافیت یادگیری
- جلوگیری از اعمال نظرهای سلیقه ای معلمان
- تجربه روش های متفاوت یادگیری توسط دانش آموزان
- قابلیت اجرای روش های نوین و کارآمد تدریس
- دسترسی سریع و آسان به اطلاعات و محتواهای درسی
- کاهش برخی از هزینه ها و صرفه جویی در زمان
- سهولت در برقراری ارتباطات و تبادل اطلاعات
- استفاده از مطالب و محتواهای آموزشی بدون محدودیت
- کامپیوترها برای دانش آموزانی که محدودیت گفتاری ، شنیداری یا حرکتی دارند بسیار مفید است زیرا به عنوان یک مربی صبور عمل می کنند که به کودک اجازه می دهد با سرعت خودش یاد بگیرد.
- ترویج یادگیری مستقل در دانش آموزان
از جمله معایب استفاده از تکنولوژی و کاربرد رایانه در مدارس می توان موارد زیر را نام برد :
- عدم دسترسی تمامی دانش آموزان به ابزارهای الکترونیکی و وجود محدودیت در برخی از مدارس
- بروز برخی از مشکلات سلامتی از قبیل ضعف بینایی ، آسیب دیدگی در ستون فقرات، گرفتگی عضلانی
- برخی از نرم افزارها و برنامه ها فاقد ارزش آموزشی هستند
- ایجاد اعتیاد به استفاده از فناوری و عدم تعادل در استفاده از آن
- کاهش توجه و تمرکز هنگام استفاده از کامپیوتر
- میزان علاقه مندی به مطالعه در دانش آموزان کاهش می یابد
- افزایش استفاده از منابع غیر قابل اعتماد برای یادگیری
- دانش آموزان و کودکان در برابر بروز مشکلات احتمالی آسیب پذیر تر می کند
- کاهش تعاملات اجتماعی و روابط چهره به چهره دانش آموزان
- افزایش میزان تقلب دانش آموزان
شدت هر یک از مزایا و معیاب کاربرد تکنولوزی در فرایند تدریس معلمین و یادگیری دانش آموزان قابل کنترل می باشد و با رعایت برخی از عوامل می توان از شدت معایب استفاده از رایانه کاست و بر شدت مزایای استفاده از رایانه در تدریس دوره ابتدایی افزود. بنابراین تاثیرگذاری مثبت یا منفی کابرد رایانه در مدارس به میزان کنترل عوامل محیطی و در نظر داشتن شرایط فرهنگی، اجتماعی، اقتصادی و عوامل روانشناختی یاد دهندگان ( معلمین) و یاد گیرندگان ( دانش آموزان ) بستگی دارد.
معرفی نرم افزارهای کمک آموزشی ابتدایی
شرکت های مهندسی فناوری با بررسی نیازهای آموزشی جامعه دانش آموزان به طراحی نرم افزارهای آموزشی با قابلیت های متفاوت می پردازند و بستر را برای هرچه بهتر شدن فرایند آموزش مجازی و مدارس هوشمند فراهم می کنند. از جمله کارآمدترین نرم افزارهای کمک آموزشی می توان موارد زیر را نام برد:
۱. نرم افزار آموزشی میشا و کوشا
نرم افزار میشا و کوشا از محبوب ترین نرم افزارهای آموزشی است که با دو شخصیت کارتونی جذاب به نام های میشا وکوشا توانسته محبوبیت زیادی بین دانش‌آموزان پیدا کند. محتوای آموزشی ارائه شده در سی دی میشا و کوشا با سایر نرم افزارهای آموزشی ابتدایی تفاوت بسیاری دارد. در اکثر برنامه‌های آموزشی قسمت عمده‌ای از حجم نرم افزار را فیلم تدریس معلمین تشکیل می دهد، در صورتی که در نرم افزار آموزشی میشا و کوشا به هیچ عنوان از فیلم تدریس معلمین استفاده نشده و تمامی مفاهیم کتاب درسی مطابق با استانداردهای آموزشی در قالب درسنامه‌های کامل، فیلم های آموزشی مربوطه، تمرین های تعاملی، بازی های آموزشی و انیمیشن های جذاب و ... ارائه شده است.
استفاده از نرم افزار میشا و کوشا علاوه بر ارائه‌ی محتوای آموزشی جذاب فرصت یادگیری و کسب مهارت کار با رایانه را برای دانش آموزان ابتدایی مهیا می سازد.
نرم افزار میشا و کوشا با رعایت عوامل فردی و روانشناختی دانش آموزان و با در نظرگرفتن رده‌ی سنی مخاطب به ارائه محتوای آموزشی پرداخته است. نرم افزارهای اول تا پنجم دبستان دارای محیط کاربری شاد و کودکانه است که به راحتی کودک می‌تواند با آن ارتباط برقرار کند و با قابلیت های فراوان انواع مباحث درسی را آموزش ببیند، در حالیکه از سال ششم تا نهم کاملا محتوا تغییر می‌کند و قابلیت ها و امکانات دیگری به نرم افزار اضافه می شود.
از جمله ویژگی هایی که باعث محبویت و جذابیت این مجموعه آموزشی میشا و کوشا شده است می توان موارد زیر را نام برد:
- آموزش کامل دروس هر پایه منطبق با آخرین تغییرات کتاب درسی
- انواع بازی های آموزشی (هر نرم افزار بین ۲۰۰ الی ۳۰۰ بازی ) منطبق بر تمرین های کتاب درسی
- انواع بخش های آموزشی شامل فیلم ، انیمیشن و آزمایشگاه مجازی برای درک بهتر دروس
- استفاده از فلش کارت جهت یادگیری بهتر مطالب درسی
- آشنایی دانش آموز با راهبردهای حل مسئله های ریاضی
- ارزشیابی کیفی – توصیفی دانش آموز پس از پایان هر درس
- انیمیشن های بدنستان جهت آشنایی دانش آموز با بدن انسان
- امکانات جانبی نظیر ترانه های کتاب فارسی، ثبت برنامه ی درسی و …
- امکان دیکته گویی مطابق با کتاب درسی یا خارج از کتاب درسی
۲. کیف الکترونیک آریا
از جمله نرم افزارهای کاربردی که واسطه‌ای برای کاربرد رایانه در آموزش ابتدایی محسوب می شود می توان کیف الکترونیک آریا را نام برد. کیف الکترونیکی آریا یک تفاوت بزرگ با سایر نرم‌افزارهای آموزشی موجود در بازار دارد و آن هم این است که این نرم‌افزار کاملا منطبق با کتاب درسی و رعایت استانداردهای آموزشی تهیه شده است، به همین دلیل به این بسته آموزشی کتاب الکترونیکی آریا نیز گفته می‌شود. در واقع هدف اصلی سازندگان این نرم‌افزار، جایگزینی کتاب الکترونیک با کتاب‌های کاغذی در مدارس ابتدایی و متوسطه اول است.
روند آموزشی در نرم‌افزارهای شرکت آریا بدین گونه‌است که متن تمامی کتب درسی، صفحه به صفحه، آورده شده است و قسمت‌های مختلف کتاب با روش های گوناگون آموزش داده شده است و سعی شده مفاهیم کتاب درسی با استفاده از صدا، آهنگ، بازی، فلش کارت، تور مجازی، تمرین‌های تصادفی، تدریس خصوصی و آزمون‌های متنوع به بچه‌ها آموزش داده شود.
کیف آریا ارائه دهنده‌ی تکنولوژی برد هوشمند و ابزار محتوا ساز، کتاب گویا و شبکه آموز می باشد که می توان از آن به عنوان یک نرم افزار ابزار معلم ( کمک معلم ) در فرایند آموزش استفاده نمود.
لازم به ذکر است که کتاب آریا درهر پایه درسی مطابق با سن مخاطب طراحی شده و تفاوت‌های سنی کاملا در نرم افزارهای پایه‌های مختلف محسوس است.
مهم‌ترین فواید جایگزینی کتاب الکترونیکی آریا یا همان کیف برهان با کتاب‌های درسی کاغذی عبارتند از:
- کاهش هزینه چاپ کتب درسی
- کاهش قطع درختان و حفظ محیط زیست
- افزایش جذابیت محتوای درسی برای دانش آموزان
- یادگیری بهتر و سریع‌تر موضوعات کتب درسی و تکرار آن
- وزن استاندارد کوله مدرسه و کاهش درد‌های ناشی از حمل بار سنگین
- انجام آزمایش‌های علوم به صورت کامپیوتری و مشاهده نتایج نهایی آن
- مطالعه دروس از طریق نرم‌افزار بعد از یک جلسه غیبت در کلاس
- آشنایی با نحوه استفاده از کامپیوتر و تکنولوژی
- افزایش علاقه دانش آموزان برای فراگیری بیشتر مطالب علمی
۳. نرم افزار آموزشی مداد
نرم‌افزار آموزشی مداد یکی از بهترین نرم‌افزارهای دروس ابتدایی است که امکان یادگیری همراه بازی و سرگرمی در محیطی شاد را فراهم کرده است. در سی دی های مداد کودکان تجربه‌های جدیدی کسب می‌کنند و به همراه فیلم تدریس معلمان از یادگیری لذت خواهند برد. آشنایی با مفاهیم درسی به صورتی لذت بخش و با زبان ساده در محیط جذاب در ایجاد علاقه به درس بسیار موثر خواهد بود.
یکی از اصلی ترین ویژگی های نرم افزار مداد استفاده از برترین معلمان کشوری برای آموزش مباحث مهم هر درس است. در تمام دروس اصلی هر پایه بعد از بازکردن کتاب الکترونیکی ایکونی تحت عنوان آموزش ببین وجود دارد که امکان دسترسی به فیلم های آموزشی را فراهم می کند.
از جمله مزایای سازنده نرم افزار کمک آموزشی مداد که یکی از نتایج کاربرد کامپیوتر در تدریس دوره ابتدایی می باشد، می توان موارد زیر را نام برد:
- وجود درسنامه برای همه دروس به زبان ساده
- دیکته‌گوی هوشمند با قابلیت تکرار هر عددی که مایل به تکرار آن باشید
- ارائه ده ها بازی جذاب و مرتبط آموزشی
- آزمون های جامع یا به صورت تک درس با امکان صدور کارنامه همزمان
- استفاده از تصاویر تمام رنگی برای تمام دروس به صورتی جذاب
- استفاده از عکس و فیلم با آموزش بهترین مدرسین کشور
- کتاب هوشمند با امکان یادداشت نویسی و امکان ورق زدن تمام صفحات کتاب
- ارائه تاریخ ادبیات تصویری برای شناخت بیشتر شاعران و مشاهیر
- خوانش تمام متن های فارسی، علوم، هدیه ها
- تمام دروس قرآنی با صورت و روان خوانی برای یادگیری قابل فهم دانش‌آموز پایه
- وجود درسنامه و آزمون در تمام قسمت های همه‌ی کتاب های
- شبیه سازی آزمون های بین المللی پرلز (صوتی)
۴. نرم افزار علوم فندق
نمایش فیلم های آموزشی مرتبط با مباحث درسی از جمله روش های تدریس فعال در کلاس های درسی بوده که ملزم به کاربرد رایانه در آموزش ابتدایی می باشد.
در مجموعه فیلم های آموزشی فندق علوم ابتدایی تلاش شده تا مطالب علمی و مفاهیم علوم دبستان با زبانی قابل فهم و ساده برای کودکان دبستانی بیان شود. شخصیت اصلی این مجموعه یک طوطی کارتونی با نمک به نام فندق است. فندق سمبل یک دانش آموز دبستانی باهوش و کنجکاو است که همواره به دنبال دانستنی های علمی و کشف حقایق است. این طوطی شیطون با کنجکاوی و کارهای با مزه اش ضمن ایجاد فضای شاد و جذاب آموزشی، شرایط را برای آموزش غیرمستقیم مفاهیم و مباحث موجود در کتاب درسی فراهم می آورد.
محتوای آموزشی ارائه شده در فیلم های علوم فندق بر اساس استانداردهای آموزشی و مطابق با سرفصل های کتاب علوم دبستان می باشد. به گونه ای که تمام مباحث درسی و مطالب علمی مرتبط با علوم دبستان را پشتیبانی می کند.
فیلم های آموزشی فندق علوم با به کارگیری آموزش غیر مستقیم و با بهره گیری از آموزش تصویری مطالب را با زبانی ساده و قابل فهم در اختیار کودکان دبستانی قرار می دهد. بدین طریق باعث نهادینه شدن مطالب آموزشی در ذهن کودکان می شود. بهره گیری از فیلم های علوم فندق فرصت مناسبی است تا کاربرد کامپیوتر در تدریس دوره ابتدایی به مرحله‌ی اجرایی برسد.
از جمله مزایای نرم افزار علوم فندق می توان موارد زیر را نام برد:
- ارائه ویدیوهای آموزشی برای هر درس کتاب علوم
- ارائه فیلم‌های موضوعی در سه بخش فیزیک و شیمی، زمین شناسی، بهداشت و بدن انسان
- انجام تمامی آزمایش‌های کتاب درسی علوم با روش‌های خلاقانه
- امکان خودآزمایی برای سنجش میزان یادگیری
- آزمایش با وسایل دورریز قابل دسترس در منزل و مدرسه
هر یک از نرم افزارهای کمک آموزشی قابلیت های خاص خود را دارند و با توجه به متغیرهای گوناگون و پس از بررسی عوامل گوناگون باید مورد استفاده قرار بگیرند تا حاکثر بازدهی و نتایج مثبت حاصل شود. اکثر نرم افزارهای آموزشی دارای مزیت هستند و معایب آنچنانی شامل حال آنها نمی شود. با این حال اگر در انتخاب نرم افزارهای کمک آموزشی اشتباهی در اعتبارسنجی و ارزیابی محتوا و استانداردهای آموزشی رخ دهد، به عبارت دیگر زمانی که ساختار و محتوای نرم افزار مطابق با نیازهای آموزشی مخاطب نباشد، تمام خصیصه های نرم افزار مورد نظر به عنوان معایب آن در نظر گرفته می شود.
با این حال تکنولوژی و ابزارهای الکترونیکی با توجه به توسعه آموزش های مجازی و مدارس هوشمند به بخش جدایی ناپذیری از فرایند یادگیری مبدل شده‌اند و ضرورت استفاده از آنها را به هیچ عنوان نمی توان نادیده گرفت. چه بسا طرح فرهنگ سازی استفاده از تکنولوژی و ابزارهای کمک آموزشی باید از همان دوران ابتدایی سالهای تحصیل در مدارس پیاده سازی شود و اهمیت مساله کاربرد رایانه در آموزش ابتدایی بیش از پیش مورد توجه قرار گیرد تا به کارگیری تکنولوژی و ابزارهای نوین آموزشی در فرایند یادگیری به حداکثر بازدهی برسد.
چگونه نرم افزارهای آموزش ابتدایی را تهیه کنم؟
شما برای خرید نرم افزارهای آموزشی ایتدایی نیازی به خروج از منزل نخواهید داشت. فقط کافیست به سایت رایاد مراجعه کنید از صفحه خرید سی دی میشا و کوشا رایاد https://rayad.org/میشا-و-کوشا، کیف الکترونیکی آریا، نرم افزار مداد و ... سفارش خود را ثبت کنید و در کمترین زمان ممکن آن را درب منزل خود تحویل بگیرید.
