علائم خونریزی مغزی در اثر ضربه

یکی از مشکلات پزشکی که به ویژه در ورزشکاران از جمله فوتبالیست‌ها، کوهنوردان و... شایع است، ضربه مغزی است. اگر ضربه به سر به صورت شدید و با بیهوشی در فرد همراه باشد، احتمال خونریزی مغزی وجود دارد و این مساله باید جدی گرفته شود. چون ممکن است عوارض جبران‌ناپذیری برای فرد ایجاد کند. لحظه‌ای که خونریزی مغزی اتفاق می‌افتد، ممکن است اختلالات جدی در عملکرد مغزی رخ دهد و منجر به مواردی از جمله فلج، افت فشار خون و مرگ شود. اگر چه ممکن است علائم خونریزی مغزی در ابتدا، آن‌چنان قابل تشخیص نباشند؛ اما در صورت وقوع، تشخیص و درمان سریع توسط جراح مغز و اعصاب بسیار حیاتی است. 

خونریزی مغزی چیست؟

خونریزی مغزی، به دلیل تجمع خون بین مغز و جمجمه رخ می‌دهد. این اتفاق از رسیدن اکسیژن به مغز جلوگیری می‌کند که می‌تواند وضعیتی تهدیدکننده برای زندگی باشد؛ از این رو فرد نیاز به درمان سریع دارد. خونریزی مغزی می‌تواند باعث فشار بر روی مغز ‌شود و از رسیدن اکسیژن و مواد مغذی به مغز جلوگیری ‌کند. این وضعیت معمولاً پس از زمین خوردن یا آسیب تروماتیک رخ می‌دهد و ممکن است در افراد مبتلا به فشار خون بالا نیز مشاهده شود. این وضعیت، یک اورژانس پزشکی محسوب می‌شود و می‌تواند تهدیدکننده‌ی زندگی باشد، از این رو، نیاز به درمان سریع دارد.

انواع خونریزی مغزی

خونریزی مغزی به دو دسته‌ی اصلی تقسیم می‌شود. این تقسیم‌بندی به پزشکان کمک می‌کند تا محل وقوع خونریزی را شناسایی کرده و درمان مناسب را انجام دهند:

خونریزی درون جمجمه‌ای و خارج از بافت مغز:

خونریزی درون جمجمه‌ای شامل خونریزی اپیدورال (قسمت بیرونی پرده‌ی مغزی) ، ساب‌دورال  (تجمع خون بین پرده‌ی مغزی و بافت مغز) و زیرعنکبوتیه است که در این صورت خون وارد فضای مایع مغزی نخاعی می‌شود.

خونریزی درون بافت مغز:

خونریزی درون بافت مغز شامل خونریزی داخل مغزی و داخل بطنی است.

آیا خونریزی مغزی کشنده است؟

همانطور که گفته شد، خونریزی مغزی می‌تواند تهدیدکننده‌ی زندگی باشد و منجر به آسیب دائمی مغز شود. شدت و نتیجه‌ی خونریزی به علت و محل وقوع آن، میزان خونریزی و زمانی که بین وقوع آن و زمان درمان می‌گذرد، بستگی دارد. آسیب می‌تواند شدید باشد و منجر به ناتوانی جسمی و ذهنی شود. خونریزی مغزی به دلیل ضربه به سر، یکی از موارد جدی و خطرناک پزشکی است. در ادامه، به تعدادی از دانستنی‌های مهم در مورد خونریزی مغزی بر اثر ضربه به سر اشاره می‌کنیم:

علائم خونریزی مغزی

علائم خونریزی مغزی ممکن است شامل سوزن سوزن شدن ناگهانی، ضعف، بی‌حسی یا فلج در یک طرف بدن، سردرد شدید، تهوع، استفراغ، گیجی، سرگیجه، تغییر در عملکرد گفتاری مثل لکنت زبان، کمبود انرژی، مشکلات بلع، از دست دادن بینایی، گرفتگی گردن، حساسیت به نور، از دست دادن تعادل یا هماهنگی، مشکل در تنفس و ضربان قلب غیر طبیعی، تشنج، اختلال در حافظه و تمرکز و از دست دادن هوشیاری و کما باشد. اکثر افرادی که خونریزی مغزی را تجربه می‌کنند، اولین علامتی که دارند، سردرد ناگهانی و دردناک است. خونریزی مغزی ممکن است ناشی از نشت، شکستگی یا ترکیدن رگ خونی، ضربه به سر، تجمع رسوبات چربی در شریان‌ها (آترواسکلروز) ، لخته خون، آنوریسم مغزی، ناهنجاری شریانی وریدی (AVM)، آنژیوپاتی آمیلوئید مغزی یا وجود تومور مغزی باشد. هر یک از این علائم، نشانه‌های جدی خونریزی مغزی هستند و نیاز به مراجعه‌ی فوری به پزشک دارند؛ از مهم‌ترین علائم خونریزی مغزی بر اثر ضربه می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• سردرد شدید و ناگهانی
• احساس خفگی یا بی‌اشتهایی
• استفراغ
• ضعف یا فلج در یک یا هر دو طرف بدن
• مشکلات گفتاری یا درک
• تاری دید یا دید مات
• تغییرات در رفتار یا شخصیت
• کاهش هوشیاری یا آگاهی
• تشنج
• کاهش توانایی حرکتی

عوامل خطر در خونریزی مغزی

ضربه به سر، از عوامل اصلی خطر خونریزی مغزی است. افرادی که به صورت مکرر و شدید ضربه به سر می‌خورند، مانند ورزشکاران حرفه‌ای یا افرادی که در محیط‌های خطرناک کار می‌کنند، بیشتر در معرض خطر خونریزی مغزی قرار دارند.

تشخیص خونریزی مغزی

پس از معاینه‌ی بالینی و بررسی علائم، پزشک ممکن است با استفاده از آزمایشات تصویربرداری مانند سی تی اسکن و ام آر آی، محل، وسعت و علت خونریزی مغزی را تشخیص دهد. همچنین، آزمایش‌های دیگر مانند الکتروانسفالوگرام، عکسبرداری با اشعه ایکس،CBC  و پونکسیون کمری نیز ممکن است به تشخیص علت خونریزی کمک کنند.

درمان خونریزی مغزی

درمان خونریزی مغزی شامل توقف خونریزی و مدیریت علت آن است که ممکن است شامل عمل جراحی یا درمان با داروها باشد. درمان فوری پزشکی می‌تواند آسیب به مغز را محدود کرده و شانس بهبودی را افزایش دهد. همچنین، ممکن است نیاز به اکسیژن، مواد مغذی و مایعات از طریق ورید یا لوله تغذیه و نظارت دقیق در بخش مراقبت‌های ویژه، از دیگر موارد باشد تا از پایداری علائم حیاتی اطمینان حاصل شود. همچنین، درمان با جراحی می‌تواند خونریزی مغزی را برای توقف خونریزی و رفع علت زمینه‌ای آن درمان کند. انواع جراحی شامل رفع فشار، کرانیکتومی و کرانیوتومی است. تصمیم به انجام جراحی بر اساس اندازه، علت و محل خونریزی و وضعیت عمومی بیمار گرفته می‌شود.

با توجه به نتایج آزمایشات تشخیصی، متخصص مغز و اعصاب ممکن است داروهای ضد اضطراب، ضد تشنج، کنترل فشار خون، مسکن، استروئیدها و نرم کننده‌های مدفوع را برای درمان و مدیریت خونریزی مغزی تجویز کند. درمان خونریزی مغزی بستگی به شدت و میزان آسیب وارده به مغز دارد. اما، در موارد خطرناک، درمان نیازمند مداخلات فوری پزشکی است. در ادامه تعدادی از مراحل و روش‌های معمول درمان خونریزی مغزی را بررسی می‌کنیم:

مانیتورینگ:

اولین مرحله‌ی درمان خونریزی مغزی، نظارت و مانیتورینگ مداوم بیمار است که شامل نظارت بر فشار خون، فشار داخل جمجمه، سطح هورمون‌ها و علائم حیاتی دیگر است.

جراحی:

در برخی موارد، نیاز به جراحی برای تخلیه‌ی خون از داخل جمجمه و کاهش فشار داخل جمجمه وجود دارد. این مداخله‌ی جراحی می‌تواند شامل حذف قسمتی از جمجمه (کرانیوتومی) یا استفاده از دستگاه‌هایی برای کاهش فشار داخل جمجمه (مانند دستگاه‌های تخلیه خون) باشد.

کنترل فشار:

درمان خونریزی مغزی شامل کنترل فشار داخل جمجمه و فشار خون است که می‌تواند از طریق داروها، دستگاه‌های تخلیه‌ی خون یا انجام جراحی‌های مربوط به فشار داخل جمجمه انجام شود.

مراقبت‌های حمایتی:

بیمارانی که دچار خونریزی مغزی شده‌اند، نیازمند مراقبت‌های حمایتی مانند مراقبت‌های تنفسی، کنترل درد، مراقبت‌های پوستی و تغذیه مناسب هستند.

در هر صورت، درمان خونریزی مغزی نیازمند اقدامات فوری و تخصصی است و باید توسط یک تیم پزشکی متخصص انجام شود.

پیشگیری از پیشرفت خونریزی مغزی

برای جلوگیری از خونریزی مغزی بر اثر ضربه، می‌توان اقداماتی انجام داد که شامل موارد زیر است:

1. استفاده از کلاه برای محافظت از سر در هنگام انجام ورزش‌های خطرناک یا فعالیت‌هایی که احتمال ضربه به سر وجود دارد.
2. اطمینان از ایمنی وضعیت محیط کار و فضایی که احتمال وقوع ضربه به سر وجود دارد.
3. استفاده از کمربند ایمنی در حین رانندگی و رعایت قوانین رانندگی برای جلوگیری از تصادفات.
4. انجام ورزش‌هایی که قوی کردن عضلات گردن و سر را تقویت کنند.
5. اجتناب از مصرف الکل و مواد مخدر می‌تواند توانایی تمرکز و واکنش در مواجهه با خطرات را کاهش دهد.
6. اجتناب از شرکت در فعالیت‌های خطرناکی که احتمال آسیب دیدن به سر و مغز وجود دارد.

کلام آخر

در صورت ضربه به سر و بروز هر گونه علامت مشکوک، حتماً باید به پزشک متخصص مراجعه کرد تا بیمار به دقت مورد ارزیابی قرار گیرد و درمان مناسب را دریافت کند.