پزشکی شخصی (به انگلیسی: Personalized medicine) (سلامت، پیشگیری، تشخیص، درمان و مراقبت) متناسب با ژنتیک فرد میباشد.
در این مدل، به عنوان مثال، پزشک با آگاهی از اطلاعات نهفته شده در ژنوم فرد میتواند به او داروی مؤثر (با حداقل آثار سوء جانبی) و در دوز مناسب را تجویز نموده و سفارش مناسب را برای تغییر در سبک زندگی و رژیم غذایی (محیط) به منظور پیشگیری و درمان بیماریها و تغییر صفات ارایه دهد. از این رو به این مدل از پزشکی میتوان پزشکی ژنومی نیز گفت.
"همان گونه که هر فرد کفش را متناسب با پای خود انتخاب میکند، پزشکی شخصی که فرم نوین پزشکی در آینده خواهد بود، به فرد این امکان را میدهد تا سرویس پزشکی متناسب با ژنتیک خود دریافت نماید. "
از سال 1953 که واتسون و کریک، ساختار دیانای یا همان ماده ژنتیک را کشف کردند، تحولی شگرف در علم پزشکی به وجود آمد و از آن پس، دانشمندان روز به روز با مطالعه بیشتر روی این ماده، توانستند دستاوردهای بزرگی در درمان به ارمغان آورند. حاصل بررسیهای چند ساله ژنتیک، استخراج نقشه ژنوم انسان (HGP) است که در آن، همه ژنهایی که روی دیانای انسان قرار دارد شناسایی میشود و از نظر ساختاری و عملکردی مورد بررسی میگیرد.
نقشه ژنوم انسان برای هر فرد با دیگری متفاوت است و براساس آن، خصوصیات ظاهری و رفتاری هر فرد تعیین میشود. پس میتوان گفت، پاسخ هر فرد به درمان یا دارویی خاص، براساس نقشه ژنوم اوست که منحصر به فرد است. بر مبنای این موضوع، روشی برای درمان مطرح میشود که پزشکی شخصی یا شخصیسازی درمان (Personalized medicine) نام دارد. در این روش که بتازگی پا به عرصه پزشکی نهاده است، هر فرد براساس نقشه ژنوم خود و خصوصیات رفتاریاش درمان و بر همان اساس، برای او دارو با دوز مناسب تجویز میشود. بر مبنای تفاوت در ژنوم، افراد حتی در میزان جذب دارو، رسیدن دارو به بافت هدف و تاثیری که دارو بر بافت هدف میگذارد، با هم متفاوتند. ریسک ابتلا به انواع بیماریها برای هر فرد از نقشه ژنی استخراج میشود و با این کار میتوان براحتی از ابتلا به بسیاری از بیماریها پیشگیری کرد. همچنین میتوان با این نقشه عوارض جانبی را که فرد ممکن است بر اثر مصرف دارویی خاص به آن دچار شود، فهمید یا مواردی که فرد به آنها حساسیت دارد، دریافت کرد؛ مثل حساسیت به لاکتوز؛ حساسیتی که افراد مبتلا به آن، بر اثر مصرف شیر و لبنیات دچار انواع عوارض گوارشی میشوند.
به طور خلاصه، در این زمینه، ژنوم هر فرد میتواند به او یا پزشکش اطلاعاتی در زمینههای زیر را بدهد:
• ریسک ابتلا به بیماریها
• ایا فرد ناقل ژنهایی است که ممکن است سبب بروز ویژگیهای خاصی در فرزندانش شود
• پاسخ فرد به داروها چگونه است، آیا حساسیت به داروی خاصی دارد
• آیا ژنتیک فرد، او را مستعد به پیدایش صفات خاصی مینماید: نظیر ریزش مو، ناسازگاری با لاکتوز (شیر)، سیگار کشیدن، سازگاری با رژیم غذایی خاص، مستعد بودن در فعالیتهای ورزشی خاص
رویکرد اصلی در پزشکی شخصی تعیین ژنوتایپ فرد در موتاسیونهای شناخته شدهای است که تأثیر مثبت یا منفی آنها براساس پژوهشهای گذشته به اثبات رسیده است. بدین لحاظ در پزشکی شخصی عمدتاً از تکنولوژی مایکرواری استفاده میشود. زیرا مایکرواری تنها به تعیین ژنوتایپ فرد در موتاسیونهای شناخته شده میپردازد، نیازی به تعیین توالی ژنوم فرد ندارد و بنابراین بسیار ارزان و سریع میباشد.
از تکنیک سیکونسینگ یا توالییابی برای پیدا کردن موتاسیونهای نو و بیماری زا که خاصه فرد میباشد استفاده میشود؛ ولی علاوه بر گران بودن، محدودیت دیگر این تکنیک این است، که حتی اگر تمام ژنوم فرد توالی یابی شود و موتاسیونهای نوی را که خاص فرد هست شناسایی شود، سیکونسینگ نمیتواند به این پرسش پاسخ دهد که آیا این موتاسیونها بیماری زا هستن یا نه؟ و تأیید یا رد بیماری زا بودن این موتاسیونها در نهایت نیازمند پژوهشهای آزمایشگاهی و آنالیز بیوانفورماتیکی است.
زیر ساختهای لازم برای ارایه اصولی و ارزان سرویس پزشکی شخصی عبارتند از:
1. ایجاد آزمایشگاه مایکرواری
2. راه اندازی سرور کامپیوتری مختصه پزشکی شخصی
3. آموزش نیروی متخصص آشنا با مباحث ژنتیک، بیوانفورماتیک و آماری مطرح در پزشکی شخصی
4. ایجاد کمیتهای متخصص که مسئولیت گردآوری و استخراج موتاسیونهای شناخته شده و اندازه تأثیر شان را از مقالات پژوهشی برعهده دارد
5. آشنا کردن پزشکان با مفهوم پروفایل ژنتیکی، وراثت، برهم کنش ژنها با محیط، و فنوتایپهای تک ژنی و چند ژنی
در این صفحه تعداد 648 مقاله تخصصی درباره پزشکی شخصی که در نشریه های معتبر علمی و پایگاه ساینس دایرکت (Science Direct) منتشر شده، نمایش داده شده است. برخی از این مقالات، پیش تر به زبان فارسی ترجمه شده اند که با مراجعه به هر یک از آنها، می توانید متن کامل مقاله انگلیسی همراه با ترجمه فارسی آن را دریافت فرمایید. در صورتی که مقاله مورد نظر شما هنوز به فارسی ترجمه نشده باشد، مترجمان با تجربه ما آمادگی دارند آن را در اسرع وقت برای شما ترجمه نمایند.
مقالات زیر هنوز به فارسی ترجمه نشده اند. در صورتی که به ترجمه آماده هر یک از مقالات زیر نیاز داشته باشید، می توانید سفارش دهید تا مترجمان با تجربه این مجموعه در اسرع وقت آن را برای شما ترجمه نمایند.
Keywords: پزشکی شخصی; Patient similarity analysis; Medical data analysis; Medical decision support system; Personalized medicine; In-database analytics; Column stores;