CBC چیست؟ این مخفف کلمه Complete Blood Count یا شمارش کامل خون است که یک آزمایش معمول برای شناسایی بسیاری از شرایط و بیماری‌های مختلف است. این آزمایش همچنین برای نظارت بر بهبودی فرد از جراحات، جراحی یا تشخیص دیگر وضعیت سلامتی مفید است، اما هدف از انجام تست CBC چیست؟ در واقع این یک روش معمول است که اجزای مختلف خون را اندازه گیری می‌کند. در این آزمایش پزشکان سطح مختلف سلولهای خونی را اندازه گیری کرده و آن‌ها را با سطح مورد انتظار برای یک فرد متناسب با سن و جنس او مقایسه می‌کنند. هرگونه اختلاف در این آزمایش می‌تواند نشان دهنده یک شرایط یا مشکل دیگری در فرد باشد. این ممکن است بخشی از یک معاینه روتین بهداشتی باشد، یا هنگامی که فرد علائم یک بیماری زمینه‌ای را نشان می‌دهد، پزشک این آزمایش را برای او تجویز کند. همچنین می‌تواند به نظارت بر درمان یا مشکل بهداشتی موجود کمک کند. آزمایش CBC برای سنجش سلامت کلی مورد استفاده قرار می‌گیرد و می‌تواند چندین بیماری مانند کم خونی را تشخیص دهد.
روش انجام آزمایش CBC
بسته به دلیلی که پزشک این آزمایش را تجویز کرده باشد، ممکن است لازم باشد از خوردن و آشامیدن قبل از آزمایش خودداری کنید. این به این دلیل است که برخی از غذاها و نوشیدنی‌ها، ممکن است نتیجه را تحت تاثیر قرار دهند. پزشکان معمولاً آزمایش سی بی سی خون را با استفاده از یکی از این دو روش انجام می‌دهند. آن‌ها ممکن است یک سوزن را به داخل رگ بازو وارد کنند، تا خون خارج شود، یا ممکن است از یک سوزن کوچک برای خراش جزئی روی پوست و گرفتن یک قطره خون روی یک تکه شیشه استفاده کنند. در هر دو نمونه گیری، ممکن است کمی احساس سوزش داشته باشید.
در آزمایش CBC چه چیزهایی اندازه گیری می‌شود؟
در این آزمایش، پزشکان سه مؤلفه اصلی خون را اندازه گیری می‌کنند:
- گلبولهای قرمز
- گلبولهای سفید
- پلاکت‌ها
- گلبولهای قرمزخون
گلبولهای قرمز خون حاوی هموگلوبین هستند که اکسیژن را به بدن منتقل می‌کنند. آن‌ها به طور معمول صاف و گرد با یک فرورفتگی به سمت مرکز هستند و در مغز استخوان تولید می‌شوند. سلولهای قرمز خون حدود 120 روز عمر می‌کنند و مغز استخوان باید به اندازه کافی گلبول قرمز تولید کند، تا جایگزین آن‌هایی شود که در اثر خونریزی از بین می‌روند. برخی شرایط می‌توانند بر تولید گلبولهای قرمز خون تأثیر بگذارند. به عنوان مثال، داشتن تعداد گلبولهای قرمز خون پایین می‌تواند ناشی از کم خونی باشد. در آزمایش CBC سلولهای قرمز خون یا همان گلبولهای قرمز به روش‌های زیر مورد بررسی قرار می‌گیرند:
- نسبت گلبولهای قرمز به سلولهای دیگر
- میزان هماتوکریت
هماتوکریت، نسبت گلبولهای قرمز در حجم خون است. پایین بودن میزان آن نشانه کمبود آهن است، همان ماده معدنی که به بدن شما کمک می‌کند، سلولهای قرمز خون را تولید کند. بالا بودن میزان آن می‌تواند به معنای کمبود آب بدن یا ابتلا به بیماری دیگری باشد.
- میزان هموگلوبین
پروتئین موجود در خون، هموگلوبین نام دارد که اکسیژن را در خود نگه می‌دارد:
- ویژگی‌های جسمی گلبولهای قرمز مانند حجم آن‌ها
- تعداد گلبولهای قرمز در هنگام گردش خون
- گلبولهای سفید خون
آزمایش CBC همچنین تعداد گلبولهای سفید خون را اندازه گیری می‌کند. گلبولهای سفید بخشی از سیستم ایمنی بدن هستند و با عفونت‌ها مقابله می‌کنند. بدن این سلو‌‌ل‌ها را در مغز استخوان تولید می‌کند. بدن به 80-90٪ از آن‌ها در مغز استخوان و سیستم ایمنی نیاز دارد. تعداد کمی از گلبولهای سفید خون به طور معمول در خون وجود دارند. داشتن تعداد گلبولهای سفید بالا می‌تواند نشان دهنده عفونت یا شرایط التهابی باشد. انواع مختلفی از گلبولهای سفید خون وجود دارند. افزایش در هر نوع می‌تواند معنی دیگری داشته باشد. به عنوان مثال، افزایش نوتروفیل‌ها می‌تواند عفونت باکتریایی را نشان دهد، در حالی که افزایش ائوزینوفیل‌ها ممکن است نشانه‌ای از آلرژی باشد.
- پلاکت‌ها
از دیگر مواردی که در آزمایش CBC مورد بررسی قرار می‌گیرد، پلاکت خون است. پلاکت به روش‌های زیر در این آزمایش بررسی می‌شود:
- تعداد پلاکت
- حجم متوسط پلاکت
- عرض متوسط پلاکت
پلاکت‌ها یا ترومبوسیت‌ها، سلولهای خونی کوچکی هستند که برای جلوگیری از خونریزی بیش از حد، لخته خون را ایجاد می‌کنند. عمر پلاکت‌ها تقریباً 10 روز است. بدن به طور معمول وقتی نیاز به ترمیم پلاکت دارد، پلاکت تولید می‌کند. برخی شرایط می‌توانند باعث افزایش یا کاهش تعداد پلاکت شوند. به عنوان مثال، یک بیماری خود ایمنی یا یک عفونت می‌تواند باعث کاهش تعداد پلاکت‌ها شوند. داشتن تعداد پلاکت زیاد، خطر لخته شدن خون را افزایش می‌دهد. گاهی اوقات، در بدن بعد از جراحی، آسیب یا بیماری‌هایی مانند سرطان، به طور موقت سطح پلاکت‌ها افزایش می‌یابد.
نتایج آزمایش CBC به چه معناست؟
آزمایش CBC می‌تواند معانی مختلفی بر اساس افزایش و کاهش گلبولهای قرمز، افزایش و کاهش گلبولهای سفید خون و افزایش و کاهش پلاکت‌ها داشته باشد. از مهم‌ترین آن‌ها می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- شمارش گلبولهای قرمز خون
افزایش تعداد گلبولهای قرمز که به عنوان پلی سیتمی شناخته می‌شود، به دلایل بالا بودن تعداد گلبولهای قرمز خون رخ می‌دهد. افزایش گلبولهای قرمز ناشی از موارد زیر است:
- قرار گرفتن در معرض مونوکسید کربن
- سیگار کشیدن
- بیماری مزمن ریه
- اختلال مصرف الکل
- شرایط قلبی
- بیماری کلیوی
- بیماری کبد
- پلی سیتمی ورا، که یک بیماری نادر است
برخی از دلایل کاهش گلبولهای قرمز خون عبارتند از:
- کم خونی
- خونریزی
- بیماری التهابی روده
- استفاده از داروهای خاص
- اختلالات مغز استخوان
- بیماری مزمن کلیوی
- آهن، ویتامین B12 و یا فولات کمبود
- هموگلوبین رتیکولوسیت
رتیکولوسیت‌ها، سلولهای قرمز جوان هستند. مقدار هموگلوبین موجود در این گلبولهای قرمز خون می‌تواند به تعیین وضعیت آهن بدن کمک کند. این موضوع می‌تواند به شناسایی کمبود آهن نیز کمک کند.
- شمارش گلبولهای سفید خون
طبق یکی از مقاله‌های معتبر علمی، تعداد بالای گلبولهای سفید خون می‌تواند به دلیل موارد زیر رخ دهد:
- عفونت
- التهاب
- استفاده از دارو
- یک بیماری ایمنی
- صدمه
- سرطان
- بارداری
- سیگار کشیدن
- عکس العم‌‌ل‌های آلرژیک
تعداد کم گلبولهای سفید خون یا لکوپنی می‌تواند به دلیل موارد زیر ایجاد شود:
- اختلالات مغز استخوان
- شرایط خود ایمنی
- عفونت شدید، مانند سپسیس
- لنفوم که نوعی سرطان است
- کمبودهای رژیم غذایی
- شرایطی که بر سیستم ایمنی بدن تاثیر می‌گذارند، مانند اچ آی وی یا ایدز
- گرانولوسیت‌های نارس
گرانولوسیت‌های نابالغ (IG) گلبولهای سفید نابالغ هستند. این سلو‌‌ل‌ها معمولاً فقط در مغز استخوان وجود دارند. اگر IG وجود داشته باشد، این ممکن است نشان دهنده عفونت یا نوعی سرطان خون باشد. در نتیجه، فرد نیاز به تحقیقات و آزمایشات بیشتر دارد.
- شمارش پلاکت‌ها
موسسه ملی قلب، ریه و خون خاطر نشان می‌کند که موارد زیر می‌توانند باعث افزایش تعداد پلاکت‌ها شوند:
- بهبودی از آسیب یا جراحی
- کمبود ویتامین B12
- سرطان
- کم خونی
- شرایط التهابی
- عفونت‌ها
- کم خونی
برخی از دلایل تعداد پایین پلاکت عبارتند از:
- داروهای خاص
- سرطان
- کم خونی
- ویروس‌ها
- عفونت‌ها
- شیمی درمانی
- خونریزی مزمن
- شرایط خود ایمنی
- کسر پلاکت نابالغ
کسر پلاکت نابالغ (IPF) به تعداد پلاکت‌های تازه ترشح شده یا پلاکت‌های شبکه‌ای اشاره دارد. مغز استخوان این پلاکت‌ها را تولید می‌کند و تا زمان بلوغ وارد خون نمی‌شوند. وقتی تعداد پلاکت‌های فرد کم باشد، باعث می‌شود، مغز استخوان با سرعت بیشتری پلاکت تولید کند. در نتیجه، مغز استخوان قادر به ادامه حرکت نیست و پلاکت‌های مشبک را در جریان خون آزاد می‌کند. نتایج پایین IPF می‌تواند کاهش تولید پلاکت را نشان دهد، در حالی که نتایج بالای IPF می‌تواند نشانه از بین رفتن پلاکت در خون باشد. آزمایش خون شامل شمارش پلاکت می‌تواند در تعیین نیاز فرد به انتقال پلاکت کمک کند. آزمایش CBC همچنین می‌تواند به نحوه بهبود مغز استخوان پس از پیوند مغز استخوان کمک کند.
چه زمانی باید آزمایش CBC انجام شود؟
آزمایش CBC می‌تواند اطلاعات مربوط به طیف گسترده‌ای از شرایط و سلامت کلی فرد را ارائه دهد. یک پزشک ممکن است هنگام معاینه معمول یا در صورت وجود علائم و نشانه‌های یک مشکل اساسی، آزمایش CBC را تجویز کند. افرادی که تحت شرایط مزمن تحت درمان هستند، ممکن است به طور منظم برای CBC به پزشک مراجعه کنند. هر کسی علائم مداوم را تجربه می‌کند باید برای معاینه با پزشک تماس بگیرد.
نتیجه گیری و جمع بندی
در کل آزمایش CBC یک آزمایش ایمن و رایج برای بسیاری از شرایط است. پزشکان ممکن است آن را به عنوان بخشی از یک معاینه معمول انجام دهند. بسیاری از شرایط بر تعداد و خصوصیات گلبولهای قرمز، گلبولهای سفید خون و پلاکت‌ها تأثیر می‌گذارند. سی بی سی خون می‌تواند تعیین کند که آیا این تغییرات با آنچه که باید باشد، متفاوت است یا خیر و آیا نیاز به توجه و بررسی بیشتر دارد؟