این روزها، به دلیل بیماری کرونا و آلودگی هوا در کلان شهرهای ایران، خطر بیماری‌های مختلف در افراد، بیش از پیش جان مردم را تهدید می‌کند. متاسفانه عدم وجود زیرساخت‌های مناسب پزشکی، نبود تجهیزات پیشرفته پزشکی و بیمارستانی و عدم رعایت دستورالعمل‌های بهداشتی توسط افراد نیز باعث شده تا ویروس کرونا به همراه آلودگی هوا، آمار مرگ و میر بسیار بیشتری را در ایران نسبت به سایر نقاط جهان ثبت کند. این مورد به ویژه برای کسانی که از بیماری‌های تنفسی رنج می‌برند، با شدت بیشتری دنبال شده و این افراد می‌باید در اکثر مواقع، در منزل مانده و خارج نشوند. از طرفی، یکی از اصلی‌ترین نشانه‌های ویروس کرونا و البته تاثیرات آلودگی هوا، بر روی دستگاه تنفسی بوده و این امر در افرادی با سنین بالا و کودکان، نمود بیشتری دارد. عفونت ریه نیز، یکی دیگر از نارسایی‌ها و بیماری‌هایی است که در کودکان هم به صورت گسترده وجود داشته و فرزندان خانواده‌های پرشماری با مقوله عفونت ریه درگیر می‌شوند. اما علائم عفونت ریه در کودکان چیست؟ در ادامه، قصد داریم تا درخصوص عفونت ریه در کودکان تعاریفی ارائه کنیم. سپس، علائم و نشانه‌های مربوط به آن را مورد بررسی و تحلیل قرار دهیم.
عفونت ریه در کودکان چیست؟
قبل از ارائه تعریفی درخصوص علائم عفونت ریه در کودکان ارائه دهیم، باید به این نکته اشاره شود که موضوع عفونت ریه در کودکان، مقوله‌ای است که در اکثر کشورهای جهان اتفاق افتاده اما در برخی موارد، دلیل و نشانه‌ای است مبنی بر مشکلاتی مانند نقص مادرزادی یا کمبود و کاهش ایمنی ابتدایی که این موضوع در اثر اختلال در فرآورد پادتن حادث می‌شود. اما عفونت ریه می‌تواند به‌وسیله باکتری‌ها و ویروس‌ها ایجاد شود. ضمن اینکه قارچ‌ها نیز می‌توانند در امر عفونت ریه و ابتلای آن نقش داشته باشند. اگر فردی به این ویروس‌ها و باکتری‌ها آلوده باشد، در صورت عطسه و سرفه، اشخاصی که در کنار وی حضور دارند، می‌توانند به‌وسیله این عطسه و سرفه‌های آلوده و از راه تنفس، دچار عفونت ریوی شوند.
در ادامه، عفونت‌های پی در پی دستگاه تنفس فوقانی و تحتانی، به عفونت ریوی منجر خواهند شد. حال اگر بخواهیم عفونت ریه را به صورت خلاصه تعریف کنیم، به التهاب بافت ریه، عفونت ریه گفته می‌شود. عفونت ریه به عنوان یکی از شایع‌ترین دلایل مرگ و میر کودکان در کشورهای در حال توسعه در نظر گرفته می‌شود. شایان توجه است که علاوه بر مواردی مانند قارچ، باکتری و ویروس که در ابتلا به عفونت ریه نقش اصلی را ایفا می‌کنند، استنشاق مواد شیمیایی و یا مواد حساسیت‌زا نیز می‌تواند به عفونت ریه منجر شود. در ادامه باید گفت که ذات الریه که یکی از انواع شایع عفونت ریه محسوب می‌شود، در اثر حضور یک باکتری به وجود می‌آید، اما عامل بروز بیماری برونشیت، ویروس است.
علائم عفونت ریه در کودکان کدامند؟
عفونت ریه در افراد مختلف، علائم متنوعی دارد. این موارد بر اساس سن و سلامتی افراد متفاوت خواهد بود. ضمن اینکه نوع عفونت ریه براساس ایجاد شدن توسط باکتری، قارچ و یا ویروس، نسبت به یکدیگر تفاوت خواهند داشت. در ادامه به علائم عفونت ریه در کودکان اشاره کرده و آن‌ها را به اختصار توضیح خواهیم داد:
- سرفه و ایجاد مخاط غلیظ: با کمک سرفه، بدن فرد می‌تواند از شر مخاطی که بر اثر التهاب راه‌های هوایی و ریه‌ها ایجاد می‌شود، خلاص شده و آن‌ها را از ریه خارج کند. البته در چنین مخاطی می‌تواند خون هم موجود باشد. اگر کودکی به برونشیت یا ذات الریه مبتلا باشد، ممکن است سرفه وی حاوی مخاطی غلیظ باشد و از رنگ‌های ویژه‌ای هم برخوردار باشد. چنین رنگ‌هایی به سادگی قابل تشخیص هستند که عبارتند از: شفاف، سفید، سبز و زرد مایل به خاکستری. شایان توجه است که شاید دیگر علائم عفونت ریه در کودکان بهبود یابد، اما سرفه می‌تواند تا چندین هفته کودک را درگیر کند.
- احساس درد تیز همراه با سوزش در قفسه سینه: عفونت ریه در کودکان باعث ایجاد درد و سوزش در قفسه سینه می‌شود. چنین دردی در اکثر موارد به صورت تیز و سوزاننده تعریف شده است. از طرفی، این درد در هنگام نفس عمیق و سرفه، تشدید می‌شود. این دردها حتی می‌توانند در بخش‌های دیگر بدن یعنی قسمت میانی تا پشت کودک مبتلا به عفونت ریوی، احساس شده و امتداد یابد.
- تب: تب، عبارت است از واکنش بدن انسان در مقابل عفونت. بنابراین، در هنگام عفونت ریوی در کودکان نیز، تب ایجاد خواهد شد. به صورت کلی، دمای نرمال و طبیعی بدن حدود 37 درجه سانتی گراد برابر با 6/98 درجه فارنهایت است. در هنگام عفونت باکتریایی ریه در کودکان، تب بدن کودک به اندازه 105 درجه فارنهایت معادل 5/40 درجه سانتی گراد افزایش خواهد یافت که دمای بسیار خطرناکی محسوب می‌شود. اگر در هنگام عفونت ریوی، دمای بدن کودک بر اثر تب به 102 درجه فارنهایت، یعنی 9/38 سانتی گراد افزایش یابد، چنین افزایشی باعث می‌شود تا کودک به علائم دیگری به شرح ذیل دچار شود:
- تعریق
- وجود لرز در بدن
- دردهای عضلانی
- کاهش و کمبود آب بدن
- ایجاد سردرد
- احساس ضعف
اشاره به این نکته الزامی و حیاتی است که اگر تب کودک که در نتیجه عفونت ریوی حاصل می‌شود، بالاتر از 102 درجه فارنهایت یعنی معادل 9/38 درجه سانتی گراد باشد و این دما به مدت 3 روز ادامه پیدا کند، باید به پزشک مراجعه کرد.
- وجود درد در بدن: علائم عفونت ریه در کودکان، تنها به تب، درد و سرفه ختم نمی‌شود. وجود درد در بدن نیز یکی از علائم مهم وجود عفونت ریه در کودکان محسوب می‌شود. این درد در عضلات کمر ایجاد شده و به این عارضه حاصل از عفونت ریوی، میالژی می‌گویند. به طور کلی التهاب در عضلات می‌تواند به ایجاد عفونت در بدن کودک منجر گردد.
- آبریزش بینی: در کودکان مبتلا به عفونت ریوی، آبریزش بینی و علائم آنفولانزا مانند عطسه، در اکثر موارد با عفونت‌های ریوی مشابه برونشیت همراه خواهد بود.
- نفس تنگی: اگر کودک احساس کند که نفس کشیدن برایش دشوار بوده و یا نمی‌تواند نفس بکشد، باید سریعاً به پزشک مراجعه کرد. زیرا این مورد می‌تواند به عنوان یکی از علائم عفونت ریه در کودکان در نظر گرفته شده و علامت بسیار خطرناکی هم محسوب می‌شود.
- احساس خس خس در سینه: خس خس سینه یعنی در هنگام بازدم و بیرون دادن نفس، صدای سوت‌های پرصدایی شنیده شود. خس خس سینه به دلیل باریک شدن مجاری هوایی یا رخ دادن التهاب رخ می‌دهد.
- احساس خستگی: در هنگام مبارزه و درگیر شدن بدن با عفونت ریوی، کودک احساس می‌کند که تنبل و خسته است. بنابراین، وی می‌باید تا به میزان کافی استراحت کند که این مورد از اهمیت به‌سزایی برخوردار است.
- وجود کبودی در لب و یا پوست: عفونت ریوی باعث کاهش و کمبود سطح اکسیژن در بدن کودک می‌شود. بنابراین، این احتمال وجود دارد که به دلیل کمبود و کاهش اکسیژن، رنگ لب یا ناخن‌های کودک مبتلا به عفونت ریوی، تاحدودی به رنگ آبی متمایل گردد.
- صداهای ترک خوردگی و یا خِرخِر در ریه‌ها: صدای ترک خوردگی در بخش انتهایی ریه‌های کودک، یکی از علائم عفونت ریه در کودکان محسوب می‌شود. چنین ترک‌هایی، به عنوان ترک‌های کراکل یا ترک‌های Bibasilar نیز شهرت دارند. برای شنیدن چنین اصواتی، پزشک می‌باید تا از وسیله‌ای به نام اِستِتوسکوپ (Stethoscope) یا گوشی طبی استفاده کند.
تشخیص نشانه‌های عفونت ریوی در کودکان
برای تشخصی علائم عفونت ریه در کودکان، باید به احساسات و حرکات کودک توجه کرد. زیرا در غیر این صورت، تشخیص عفونت ریوی در کودکان، بسیار مشکل خواهد بود. اما ممکن است کودک در این حالت نق بزند، کم اشتها شده باشد و یا احساس بی حالی کند. ولی به طور کلی، این خود والدین هستند که می‌توانند با درک و شناخت مطلوبی که از کودک خود دارند، رفتارهای غیرطبیعی و غیرمعمول وی را شناسایی کنند.
عوامل پرخطری که باعث عفونت ریوی در کودکان می‌شوند
- سن: عملکرد سیستم ایمنی کودک به دلیل سن کم، هنوز کامل نشده است. یعنی کودکان کمتر از 6 سال
- جنسیت: پسرها بیشتر مستعد هستند تا به عفونت ریوی مبتلا شوند.
- در معرض خطر قرار گرفتن: حضور کودک در مهدکودک و مکان‌های شلوغ و حتی خانواده‌های پرجمعیت
- عدم استفاده از شیر مادر: عدم دریافت آنتی بادی موجود در شیر مادر می‌تواند در میزان ابتلا به عفونت ریوی نقش داشته باشد.
- آلودگی‌هایی مانند دود سیگار و آلودگی هوا، خطر ابتلا به عفونت ریه در کودکان را افزایش می‌دهد. این ریسک، برای کودکانی که مادرانشان در دوران بارداری از سیگار استفاده می‌کردند، بیشتر هم خواهد بود.
- حیوانات خانگی مانند سگ و گربه
- هوای سرد
- سوء تغذیه
- وضعیت نامساعد اجتماعی- اقتصادی
- استرس
- وجود آلرژی یا اگزما در کودک یا افراد خانواده
- رفلاکس معده
- تولد زودتر از موعد کودک
- عدم واکسیناسیون
- استفاده از پستانک
- استفاده از شیشه شیر در حالت خوابیده روی شکم و سینه
- خانه با هوای شرجی
جمع بندی و نتیجه گیری
عفونت ریوی، یکی از بیماری‌هایی است که باتوجه به شرایط مختلفی که شرح دادیم، کودکان پرشماری را در کشورهای مختلف جهان درگیر می‌کند. میزان نقش و توجه والدین در پیشگیری از عفونت ریوی، بسیار حیاتی است. اما در صورتی که کودک به یکی از علائم عفونت ریه در کودکان دچار شده است، می‌باید با مراجعه به پزشک و انجام معاینه‌های ویژه، نوع بیماری را تشخیص داد. اگر این بیماری عفونت ریوی باشد، انجام درمان اصولی برای بهبودی کامل کودک، از الزامات جدی و حیاتی کادر درمان محسوب می‌شود.