فرش‌های دستبافت از جمله فرش‌های ارزشی و قدیمی هستند که به وسیله ی نخی گران قیمت بافته می شوند. گاهی در بافت آن‌ها از ابریشم نیز استفاده می‌شود که نیاز به مراقبت و نگه داری دارند. با رعایت اصول نگهداری می‌توانید تا سال‌ها از این فرش استفاده کنید و اگر چه این فرش‌ها دارای بافت حساسی هستند اما اگر از عوامل آسیب رسان به دور باشند دوام و ماندگاری بالایی دارند و از جمله اثر جاودان برایتان باقی خواهد ماند. در این مقاله قصد داریم که نکاتی را در خصوص نگهداری از فرش دستبافت ارائه دهیم تا در صورت داشتن این جنس فرش و آشنایی با نکات اصولی تا سال‌ها از آن استفاده کنید.
ساده‌ترین و مهم‌ترین اصول نگهداری از فرش دستبافت
فرش دستبافت همان طور که گفته شد از جمله فرش‌های حساس است که نکات مراقبتی آن باید از همان ابتدا آغاز شود که در این قسمت به برخی موارد اشاره می‌کنیم. هر چه از فرش دستبافت بیش‌تر نگهداری شود فرش سالم‌تر باقی می ماند و دیرتر به پوسیدگی و کهنگی دچار می‌شود. این اصول ساده شامل موارد زیر می‌باشد:
۱- وقتی می خواهید فرش را پهن کنید به این موضوع باید دقت داشته باشید که سطح کاملا تمیز و عاری از هر گونه گرد و خاک و آلودگی باشد تا به تار و پود فرش نفوذ نکند.
۲- به هیچ وجه فرش دستبافت را بر روی زمین گچی و یا آهکی قرار ندهید چرا که به سرعت باعث تجزیه ی فرش می‌شود چرا که داخل فرش‌های دستبافت ابریشم هم به کار رفته است و به سرعت تخریب می شوند.
۳- برای این که از سر خوردن و حرکت فرش جلوگیری شود بهتر است از ترمز فرش استفاده شود چرا که در برخی موارد حرکت فرش موجب شکستگی فرش می‌شود.
۴- از گذاشتن مبل بر روی فرش دستبافت حد الامکان جلوگیری کنید چرا که پایه‌های مبل کوبیدگی فرش را ایجاد می‌کنند که این مورد در نهایت تار و پود آسیب دیده را به همراه خواهد داشت.
۵- فرش‌های دستبافت لازم است هر شش ماه یکبار سر و ته شوند و این موضوع به دلیل جلوگیری از ساییدگی فرش است که با این کار پرز‌ها جا به جا می شوند و مانع از بروز این آسیب در فرش‌ها می شوند.
۶- سعی کنید از قرار دادن گل و گلدان بر روی فرش دستبافت پرهیز کنید چرا که در هنگام آب دادن به گل‌ها باعث می‌شود تا آب اضافی وارد فرش شود و فرش به سرعت پوسیده شود.
۷- و در آخر هم این نکته را دقت داشته باشید که فرش‌های دستبافت مقابل نور مستقیم خورشید قرار نداشته باشند چرا که اشعه ی خورشید برای فرش آسیب رسان است و بعد از مدتی فرش دچار رنگ پریدگی می‌شود و به حالت کدر در می آید.
تمیز بودن فرش جز اولین نکات مراقبتی است پس لازم است حداقل سالی یک الی دو بار به شست و شوی کامل آن‌ها بپردازید و این کار را به قالیشویی معتبر بسپارید تا با تجهیزات مدرن و دستگاه‌های کاربردی این کار را در بالاترین کیفیت انجام دهند.
تمیز کردن فرش دستبافت در جهت نگهداری
یکی از مهم‌ترین کارهایی که باید در جهت نگهداری از فرش دستبافت انجام دهید تمیز کردن آن است و لازم است روزانه به این مورد رسیدگی کنید چرا که گرد و غبار همیشه و در همه حال در منازل وجود دارند که بر روی هر وسیله‌ای می نشینند و فرش‌ها هم به صورت گسترده پهن می شوند به همین دلیل بیش‌تر در معرض می‌باشند. فرش‌های دستبافت در این موضوع بسیار حساس می‌باشند که لازم است به دور از این موارد باشد به همین دلیل دستمال کشی و گردگیری روزانه در صورت داشتن فرش دستبافت لازم است و هم چنین حدالامکان سعی کنید از ریختن لکه از هر مواد غذایی اجتناب کنید تا مجبور به پاک کردن آن به روش‌های خانگی نشوید چرا که برخی از این روش‌ها می‌توانند تار و پود فرش دستبافت را با مشکل رو به رو کنند. اگر از آب برای تمیز کردن استفاده می‌کنید حتما کامل آن را خشک کنید چرا که رطوبت دشمن فرش‌های دستبافت است به همین دلیل از خشک شدن کامل فرش مطمئن شوید و سپس به ادامه ی کار بپردازید و همیشه سعی کنید هوا داخل فرش دستبافت در جریان باشد.
از حاشیه‌های فرش غافل نشوید و اگر احساس کردید الوده شده است و دارای گرد و خاک می‌باشد با برس مخصوص فرش و آب بر روی حاشیه‌ها بکشید و حتی این کار را می‌توانید برای ریشه‌های فرش هم انجام دهید و سپس توسط دستمال نرم و خشک محل را کاملا خشک و عاری از هر گونه رطوبت کنید. اگر می خواهید فرش دستبافت را ضد عفونی کنید می‌توانید از مقدار بسیار کمی سرکه و آب استفاده کنید و دقت داشته باشید که مقدار سرکه باید کم و کاملا رقیق باشد چرا که سرکه خاصیت اسیدی دارد و در صورت استفاده ی زیاد فرش را با آسیب رو به رو می‌کند اما به طور کلی مقدار کم آن می‌تواند فرشتان را ضد عفونی کامل کند و از هر گونه میکروب و ویروس فرش را پاکسازی کنید.
توصیه نمی‌شود فرش دستبافت داخل منزل و به صورت دستی شسته شود چرا که آسیب هایی جدی به فرش وارد می‌شود و به طور کلی شست و شوی زیاد فرش هم می‌تواند مشکلاتی را ایجاد کنید پس سعی کنید از شست و شوی زیاد از حد فرش خودداری کنید چرا که وجود مواد شیمیایی در مواد شوینده‌ها می‌تواند الیاف فرش را دچار آسیب کند پس بهتر است از این روش‌های آسان و مفید جهت نگهداری و تمیز ماندن فرش بهره ببرید.
مکان نگهداری از فرش دستبافت
در قسمت قبل گفته شد که فرش دستبافت نباید در معرض نور خورشید قرار بگیرد چرا که اشعه ی خورشید برای فرش آسیب رسان است و در طی مدت کم می‌تواند تغییرات نامناسبی را در فرش ایجاد کند اما علاوه بر این موضوع نکات دیگری هم وجود دارد که شامل:
۱- فرش دستبافت نباید در محلی باشد که رطوبت و نم در آنجا باشند حتی اگر این میزان کم باشد و یا حتی فرش به صورت لول شده داخل کاور باشد، به هر مدلی که باشد می‌تواند آسیب به فرش وارد کند.
۲- فرش دستبافت در مکانی که دارای حشرات و سوسک و .... است نباید قرار بگیرد چرا که از عوامل آسیب رسان هستند.
۳- مکان مناسب نگهداری مکانی است که تهویه هوا دارد و از تمام عوامل ذکر شده به دور است و هم چنین اگر قصد جا به جایی فرش را هم دارید از تا کردن فرش اکیدا خودداری کنید چرا که فرش‌های دستبافت به راحتی می شکنند و دیگر سالم نخواهند شد.
اگر این مکان را در منزل ندارید بهتر است از این جنس فرش استفاده نکنید چرا که فرشتان در طی مدت کوتاه با آسیبی جدی رو به رو می‌شود که حتی ممکن است این آسیب جبران ناپذیر باشد.
اصول نگهداری فرش دستباف لول شده
هنگامی که از فرش استفاده‌ای نداریم بهترین روش لول کردن و داخل کاور گذاشتن فرش می‌باشد تا آسیبی به آن وارد نشود اما نگهداری از فرش دستبافت لول شده هم اصول نکاتی دارد که حتما باید رعایت شود که این نکات شامل موارد زیر می‌باشد:
۱- اولین نکته این است که قبل از لول کردن فرش دستبافت حتما آن را بررسی کنید تا هیچ گونه آسیبی و پوسیدگی نداشته باشد چرا که این موضوع می‌تواند در این فرش بیش‌تر شود و هزینه هایی را هم با خود به همراه دارد. در صورت مشاهده ی آسیب حتما به رفو و مرمت فرش در مراکز معتبر مخصوص بپردازید تا فرش کاملا تمیر و سالم شود و سپس لول کردن را انجام دهید.
۲- قبل از این که فرش دستبافت را لول می‌کنید حتما مقداری نفتالن و یا تنباکو داخل فرش بگذارید چرا که فرش‌های دستبافت بیش‌تر در معرض بیدزدگی می‌باشند و با قرار دادن این دو مواد می‌توانید از بیدزدگی به طور کاملا جلوگیری کنید.
۳- لول کردن را به درستی انجام دهید و هنگام انجام این کار از دو تا سه نفر کمک بخواهید به خصوص اگر فرش در ابعاد بزرگ تری است که به درستی رول شود و شکستگی و تا خوردگی در فرش ایجاد نشود.
۴- اگر فرش دستبافت برایتان ارزش معنوی بالایی دارد بهتر است که از دستمالی تمیز که جنسی از نخ و یا کتان دارد استفاده کنید تا هیچ گونه گرد و خاکی به فرش نفوذ نکند و به همان صورت لول شده سالم و تمیز باقی بماند.
۵- مورد اخر هم در خصوص مکان نگهداری است که در قسمت قبل به آن اشاره کردیم و حتما در محلی قرار دهید که هوا در جریان باشد تا فرش مدت‌ها باقی بماند.
جارو زدن مهم‌ترین قدم برای محافظت از فرش دستبافت
همیشه توصیه بر این است که فرش را مرتب باید جارو زد و این جارو کشیدن بهتر است روزانه انجام شود به خصوص قسمت هایی که رفت و آمد بیش‌تر است و دلیل این موضوع این است که وقتی گرد و خاک و الودگی در سطح فرش باشد با رفت و آمد‌های مکرر این الودگی‌ها به عمق فرش نفوذ می‌کنند و به تار و پود فرش می رسند که این امر می‌تواند صدمه رسان باشد که با جارو زدن از تمام این موارد جلوگیری می‌شود. البته لازم به ذکر است همیشه توصیه می‌شود که از جارو‌های برقی با مکش ضعیف استفاده شود چرا که جارو برقی دارای مکش قوی و با محکم کشیدن و مکش بالای آن می‌تواند فرش را با آسیب رو به رو کند چرا که فرش‌های دستبافت از بافتی بسیار حساس برخوردار می‌باشند اما اگر ارام و با مکشی کم‌تر استفاده کند ممانعتی وجود ندارد و حتی می‌توانید با ریختن مقداری جوش شیرین داخل کیسه ی جارو برقی از وجود بوی بد در فرشتان جلوگیری کنید و یا از بین ببرید.
اشتباهات رایج در نگهداری از فرش دستبافت
در برخی مواقع اشتباهاتی در نگهداری وجود دارد که حتی ممکن است متوجه آن نشویم و به آسانی به فرشمان آسیب وارد کنیم که در این قسمت به تعدادی از این اشتباهات می پردازیم.
۱- اولین اشتباه رایج در خصوص ماندگاری لکه بر روی فرش دستبافت است که در اثر سهل انگاری و فراموشی باعث می شوید تا لکه برای مدتی طولانی بر روی فرش باقی بماند و این ماندگاری باعث کهنه شدن لکه می‌شود که در اصطلاح گفته می‌شود لکه جا خوش کرده است و این مورد باعث می‌شود که لکه دیرتر پاک شود و یا اصلا پاک نشود.
۲- مورد بعدی استفاده از شوینده ی نامناسب است که این مورد به راحتی می‌تواند فرش را با آسیب رو به رو کند چرا که فرش‌های دستبافت با حساسیتی که دارند برای شست و شو مواد شوینده ی مخصوصی را لازم دارند تا کاملا تمیز شوند که در قالیشویی‌های معتبر این کار در بالاترین کیفیت انجام می‌شود به همین دلیل همیشه پیشنهاد بر این است که جهت شست و شو به این مراکز سپرده شود.
۳- مورد سوم در خصوص تست نکردن محلول شوینده است که وقتی قصد دارید تا به صورت سطحی فرش دستبافت را در منزل تمیز کنید و از مواد شوینده استفاده می‌کنید لازم است که اول آن را کمی تست کنید تا قدرت پاک کنندگی و هم چنین تداخل رنگی و رنگ بری را بررسی کنید چرا که برخی مواد شوینده هستند که از برند‌های فرعی می‌باشند و اصلا اعتبار ندارند و شما با استفاده از این مواد شوینده باعث ایجاد آسیب‌های جدی از جمله تداخل رنگی در فرش می شوید که در نهایت فرش قابل استفاده نخواهد بود و شما مجبور به تعویض می شوید.
۴- استفاده ی بیجا از پودر‌های خوشبو کننده که این مورد را اگر به صورت مکرر انجام دهید باعث آسیب به تار و پود فرش می شوید چرا که این پودر‌ها حاوی مواد شیمیایی هستند که برای فرش‌های حساس از جمله فرش دستبافت مضر می‌باشند و در طول مدت کمی می‌توانند آسیب هایی را برای فرش ایجاد کنند. در صورت وجود بویی نامطبوع بر روی فرشتان بهتر است از مواد طبیعی و روش‌های خانگی استفاده کنید که از جمله این روش‌ها استفاده از جوش شیرین می‌باشد که می‌تواند هر گونه بوی بد را از فرش بگیرد بدون این که ذره‌ای آسیب برساند.
۵- استفاده از بخارشو برای از بین بردن لکه ی فرش دستبافت که این کار بر باور غلط خیلیا می‌تواند لکه را از بین ببرد اما بدانید که بخار شو با ایجاد بخار و درجه حرارتی که دارد می‌تواند به تثبیت لکه کمک کند چرا که نفوذ لکه را بیش‌تر و بر ماندگاری آن می افزاید به همین دلیل سعی کنید اصلا از بخارشو استفاده نکنید.