پروتز چشم مصنوعی متحرک چیست و چگونه کار میکند؟
چشم مصنوعی می‌تواند به بهبود ظاهر افرادی که چشم خود را به علت آسیب دیدگی یا بیماری از دست داده‌اند، کمک کند که به آن «چشم شیشه‌ای» نیز گفته میشود. چشم مصنوعی در واقع یک چشم با عملکرد واقعی آن نیست، بلکه پوسته‌ای است که ساختار موجود در حفره چشم را می‌پوشاند. از چشم‌های مصنوعی معمولا به عنوان جایگزینی ایمن برای چشم‌های آسیب دیده استفاده می‌گردد که این کار از طریق پروتز چشم مصنوعی یا پروتز چشم متحرک انجام میشود که در ادامه قصد داریم به بررسی آن بپردازیم.
چشم مصنوعی از چه چیزی ساخته شده است؟
هزاران سال است که مردم چشم مصنوعی می‌سازند و از آن استفاده میکنند. چشم‌های مصنوعی اولیه از خشت ساخته شده بود که روی آن یک پارچه رنگ آمیزی شده قرار داشت. قرن‌ها بعد، انسان‌ها شروع به ساختن چشم‌های مصنوعی کروی از شیشه کردند. امروزه چشم‌های مصنوعی دیگر به شکل کره شیشه‌ای نیستند. در عوض، یک چشم مصنوعی شامل یک ایمپلنت گرد است که به داخل حفره چشم وارد میشود و با بافت چشم به نام ملتحمه (Conjunctiva) پوشانده میشود. ملتحمه غشا مخاطی نازک و شفافی است که سطح درونی پلک‌ها را می‌پوشاند و بخش پیشین صلبیه را پوشش می‌دهد. ملتحمه پشت پلک‌ها و قسمت جلوی صلبیه (سفیدی چشم) را پوشانده و در لبه پلک به پوست و در وسط به قرنیه متصل میشود.
یک چشم مصنوعی معمولا از اکریلیک سخت و پلاستیکی ساخته میشود که یک صفحه اکریلیک نازک، دارای انحنا و براق رنگ که شبیه به چشم طبیعی است (شامل عنبیه، مردمک چشم، بخش سفید رنگ و حتی رگ‌های خونی) روی آن قرار داده میشود. در صورت لزوم می‌توان این صفحه را جدا کرد، تمیز نمود و یا با صفحه دیگر جایگزین کرد.
چشم مصنوعی بر روی یک ایمپلنت چشمی مستقر میشود. ایمپلنت چشمی یک جسم گرد، سخت و مجزاست که از طریق عمل جراحی و به صورت دائم در کاسه چشم قرار داده میشود. ایمپلنت چشمی معمولا قبل از قرارگیری با بافت زنده یا یک ماده تقویتی مصنوعی پوشانده میشود.
اگر به چشم مصنوعی نیاز دارید، می‌توانید یک چشم آماده خریداری کنید که به صورت انبوه تولید میشود و رنگ یا طرح سفارشی ندارد یا می‌توانید یک چشم سفارشی که توسط یک چشم ساز مصنوعی ساخته شده است، سفارش دهید. چشم سفارشی متناسب‌تر بوده و رنگ آمیزی طبیعی‌تری دارد تا با چشم دیگر شما مطابقت بیشتری داشته باشد.
چشم مصنوعی از چه بخش‌هایی تشکیل شده است؟
چشم مصنوعی از بخش‌های زیر تشکیل شده است.
- پوسته بیرونی: این بخش بیضوی و سفید رنگ است و برای شبیه سازی رنگ سفید چشم دیگر ساخته میشود.
- بخش دایره ای مرکزی: این قسمت به گونه‌ای طراحی و رنگ آمیزی میشود که تا حد ممکن شبیه به عنبیه و مردمک چشم دیگر باشد.
پروتز چشم مصنوعی به چه دلیل انجام میشود؟
پروتز چشم مصنوعی معمولا پس از برداشتن چشم به دلیل آسیب دیدگی یا بیماری، انجام میشود و علاوه بر این به عملکرد مناسب پلک نیز کمک میکند. چشم مصنوعی می‌تواند برای بیمارانی که دچار آسیب دیدگی در ناحیه صورت و یا چشم شده‌اند، یا به بیماری‌های حاد چشمی مانند سرطان چشم، عفونت غیرقابل کنترل و غیره مبتلا شده‌اند، ضروری باشد. در کل برخی از مهم‌ترین دلایل برداشتن چشم به شرح زیر است:
- آسیب به چشم
- آب سیاه
- عفونت درون چشم
- تومورهای چشم
در موارد بالا، معمولا نجات چشم غیر ممکن است و برداشتن آن با جراحی اجتناب ناپذیر است. رایج‌ترین روش‌هایی که برای از بین بردن چشم آسیب دیده یا بیمار انجام میشود، تخلیه چشم است. عمل جراحی تخلیه چشم برای خارج کردن کل ساختار چشم انجام میشود. البته عضلاتی که به بیرون کره چشم متصل هستند و حرکت آن را کنترل میکنند و دیگر بافت‌های دور چشم، در جای خود باقی می‌مانند. این عضلات به بیمار کمک میکنند تا بتواند چشم مصنوعی خود را تا حدودی حرکت بدهد.
در مواردی که همه چشم برداشته میشود، پروتز چشم مصنوعی از رشد بافت‌های موجود در حفره چشم جلوگیری میکند تا فضای خالی را پر کند.
پروتز چشم مصنوعی چگونه کار میکند؟
پروتز چشم مصنوعی یک پوسته اکریلیک بیضی شکل است که شبیه قسمت سفید چشم و قسمت مرکزی آن است که معمولا به صورت سفارشی برای مطابقت با عنبیه و مردمک چشم دیگر بیمار طراحی میشود. در طی جراحی، پروتز چشم را با بافت چشم می‌پوشانند و به بافت آن، عضلات چشمی موجود را متصل میکنند تا حرکت طبیعی آن ممکن شود. ایمپلنت کره چشم به عضله‌های رکتوس متصل میشود و حرکت ایمپلنت را با چشم هماهنگ میکند. بیشتر ایمپلنت‌ها کروی شکل هستند اما در شکل‌‌های دیگری نیز تولید می‌شوند.
امروزه در بسیاری از موارد چشم مصنوعی می‌تواند حرکت کند که این نوع پروتز چشم مصنوعی به پروتز چشم متحرک نیز معروف است. میزان حرکت چشم مصنوعی به عوامل زیادی مانند شرایط قبل از عمل و بهبودی پس از آن بستگی دارد. در هنگام جراحی، کاسه چشم با یک ایمپلنت مداری ساخته میشود تا چشم مصنوعی بتواند بیشترین جا به جایی را داشته باشد. چشم مصنوعی باید با چشم سالم هماهنگ باشد؛ با این وجود چشم مصنوعی به اندازه چشم طبیعی نمی‌تواند حرکت کند. به طور کلی، هر چه دامنه تحرک ایمپلنت بهتر باشد به همان اندازه نیز تحرک چشم مصنوعی بهتر میشود.
توجه داشته باشید که چشم مصنوعی نمی‌تواند بینایی را به بیمار باز گرداند. پس از برداشتن چشم طبیعی و انجام پروتز چشم مصنوعی، فرد در این چشم بینایی نخواهد داشت. با این حال، چشم مصنوعی می‌تواند ظاهر طبیعی‌تری به بیمار دهد و از فضای خالی موجود در صورت، محافظت میکند.
چشم‌های مصنوعی که به صورت سفارشی ساخته می‌شوند، با اندازه و رنگ چشم دیگر شباهت بیشتری دارند. این بدان معناست که اغلب اوقات دیگران متوجه نمی‌شوند که فرد یک چشم مصنوعی دارد. همچنین، چشم مصنوعی می‌تواند حفره ایجاد شده بر اثر برداشتن چشم آسیب دیده را پر کند و به افزایش اعتماد به نفس افراد در پی از دست دادن چشم، کمک نماید. به علاوه، استفاده و نگهداری از چشم مصنوعی نسبتا آسان است. به همین دلیل بیشتر افراد استفاده از چشم مصنوعی را به روکش یا پانسمان ترجیح می‌دهند.
خطرات احتمالی و عوارض جانبی پروتز چشم مصنوعی چیست؟
در حالی که عمل جراحی پروتز چشم مصنوعی، زمان زیادی لازم ندارد، ممکن است شما 72 ساعت پس از جراحی درد و حالت تهوع داشته باشید. افرادی که تحت درمان با این روش قرار می‌گیرند ممکن است مدتی در بیمارستان بستری شده و پس از اینکه وضعیت بدنی‌شان متعادل شد، مرخص می‌شوند. پس از این مرحله می‌توانید به مدرسه یا محل کار خود برگردید، اما باید از پانسمان محل جراحی مراقبت کنید و معمولا دو هفته بعد برای برداشتن بخیه‌های خود به پزشک مراجعه نمایید. بهبودی کامل جراحی ممکن است سه تا چهار ماه طول بکشد.
جراحی همیشه خطرات احتمالی و عوارض جانبی به همراه دارد و جراحی پروتز چشم مصنوعی نیز از این قاعده مستثنی نیست. در موارد نادر، پس از جراحی، ترشحات مربوط به یک نوع التهاب غیر معمول می‌تواند به چشم سالم شما آسیب برساند. در حالی که این التهاب معمولا قابل درمان است اما می‌تواند منجر به کاهش بینایی در چشم سالم بیمار شود. با این حال، بسیاری از عفونت‌ها با استفاده از آنتی بیوتیک، به راحتی درمان می‌شوند. هنگامی که استفاده از چشم مصنوعی را شروع می‌کنید، ممکن است احساس ناراحتی یا گرفتگی موقتی در چشم خود داشته باشید؛ اما با گذشت زمان به آن عادت خواهید کرد.
جمع بندی و نتیجه گیری
چشم‌های مصنوعی برای افرادی که چشم خود را از دست داده‌اند، یک گزینه درمانی بسیار ایمن و رایج است. پس از برداشتن یک چشم (یا در بعضی موارد، هر دو چشم) به دلیل آسیب دیدگی چشم، بیماری و دیگر موارد، افراد در هر سن و جنسیتی می‌توانند به کمک پروتز چشم مصنوعی حفره خالی آن را ترمیم نمایند. هدف از ایجاد پروتز چشم مصنوعی یا پروتز چشم متحرک، ایجاد ظاهری بهتر در بیماران و محافظت از حفره خالی ایجاده شده در صورت آن‌ها است.
اگر به چشم مصنوعی نیاز دارید، می‌توانید یک چشم آماده یا سفارشی خریداری کنید. چشم مصنوعی آماده به صورت انبوه تولید میشود و دارای طرح و رنگ محدودی است؛ اما چشم مصنوعی سفارشی توسط چشم پزشک یا چشم ساز مصنوعی ساخته میشود و رنگ آمیزی و طراحی آن به گونه‌ای است که تناسب بیشتری با چشم دیگر بیمار داشته باشد.
چشم‌های مصنوعی از مواد مختلفی ساخته می‌شوند اما تاکنون تنها به زیبایی ظاهری افراد کمک می‌کردند و نمی‌توانستند بینایی آن‌ها را بهبود بخشند و در عمل تنها به عنوان یک جسم خارجی در کاسه چشم، قرار می‌گرفتند. اما امروزه دانشمندان در تلاش هستند تا چشم‌های مصنوعی طراحی کنند که با داشتن ساختاری مشابه چشم طبیعی، بتواند سیگنال‌های بینایی را به مغز برساند و در واقع چشم مصنوعی با قابلیت بینایی تولید کنند. به این ترتیب در آینده افراد نابینا می‌توانند با استفاده از پروتز چشم متحرک، بار دیگر جهان پیرامون خود را ببینند.