کمخونی یا آنمی (به انگلیسی: Anemia) اختلال خونی شایعی است که در آن گلبولهای قرمز یا هموگلوبین کافی در خون وجود ندارد.
هموگلوبینی که در گلبولهای قرمز خون وجود دارد باعث میشود تا اکسیژن به گلبول قرمز متصل شده و توسط مویرگها به بافتهای مختلف بدن برسد. ازآنجایی که تمام سلولهای بدن انسان برای زنده ماندن به اکسیژن وابستهاند، کمبود آن باعث هیپوکسی شده و گسترهٔ وسیعی از مشکلات را بههمراه دارد.
کمخونی انواع گوناگونی دارد که هر یک علت خاص خود را دارند. این بیماری بر اساسهای گوناگونی طبقهبندی میشود، مثل ریختشناسی گلبولهای قرمز، مکانیسمهای اتیولوژیک و غیره. سه دستهٔ اصلی عبارتند از: ازدست رفتن حجم زیادی از خون (خونریزیهای حاد یا مزمن)، ازبینرفتن سلولهای خونی (همولیز) و کمبود تولید سلولهای خونی.
علت کمخونی
از دست دادن خون: خون ریزی متوالی در زمانهای قاعدگی یا به دلیل زخم معده یا سرطان میتواند باعث فقر آهن و کمخونی در بدن شود.
کمبود آهن در رژیمهای غذایی: اگر مواد غذایی که روزانه مصرف میشود دارای مقدار کمی آهن باشد یا در رژیم غذایی گوشت را حذف کنیم یا در کودکان شیرخوار که فقط از شیر مادر استفاده میکنند، کمبود آهن به وجود میآید.
خانمهای باردار و مخصوصاً کسانی که در حال شیردهی هستند به دلیل سیستم عملکردی بدن چند برابر بیشتر از آقایان به آهن نیاز دارند و رژیم غذایی آنها باید غنی از آهن باشد.
علائم کمخونی
مهمترین علامت کمخونی احساس خستگی زودرس و فرسودگی است. علائم دیگر شامل این موارد است:
ضعف
رنگ پریدگی غشا مخاطی و بستر ناخن و پوست
ضربان نامنظم یا تند قلب
کوتاهی نفس
درد قفسهٔ سینه
احساس سبکی در سر یا سرگیجه خفیف
مشکلات شناختی
بیحسی، کرختی یا سردی انتهای اندامها
سردرد
ممکن است در ابتدا کمخونی آنقدر خفیف باشد که متوجه علائم آن نشوید. اما شدت علائم با پیشرفت کمخونی افزایش مییابند. بی خوابی درشب هم علائم کمخونی میباشد.
عملکرد سلولهای خونی
خون از سلولهای خونی و مایعی به نام پلاسما تشکیل شده است. سه نوع سلول خونی در پلاسما شناور هستند.
سلولهای خونی سفید (گلبولهای سفید): این سلولها با عفونتها مبارزه میکنند.
پلاکتها: این سلولها به لخته شدن خون پس از ایجاد جراحتها کمک میکنند.
سلولهای خونی قرمز (گلبولهای قرمز): این سلولها اکسیژن را از ریهها به مغز، سایر ارگانها و بافتهای مختلف بدن حمل میکنند. بدن شما برای عملکردهای خود به خون حاوی اکسیژن احتیاج دارد.
خون اکسیژن دار کمک میکند تا انرژی لازم برای بدن تأمین شود و گرمی و رنگ پوست سالم را ایجاد میکند. گلبولهای قرمز محتوی هموگلوبین هستند. هموگلوبین یک پروتئین حاوی آهن است که عامل ایجاد رنگ قرمز خون است. این ماده، عامل اصلی انتقال اکسیژن از ریهها به سایر نقاط بدن است و دی اکسید کربن را نیز از بافتهای بدن به ریهها منتقل میکند تا در ریهها از طریق بازدم دفع شوند.
بسیاری از سلولهای خونی از جمله گلبولهای قرمز به صورت مداوم در مغز استخوان تولید میشوند. مغز استخوان یک مادهٔ اسفنجی شکل قرمز رنگ است که درون برخی از استخوانهای بدن وجود دارد.
برای تولید گلبولهای قرمز و هموگلوبین، بدن به مصرف غذای حاوی پروتئین، ویتامینها و آهن نیاز دارد.
کمخونی حالتی است که در آن تعداد گلبولهای قرمز یا میزان هموگلوبین آنها کمتر از میزان طبیعی است. در کمخونی تخریب گلبولهای قرمز سریعتر از جایگزینی گلبولهای جدید است لذا خون گلبول قرمز کمتری خواهد داشت و در نتیجه میزان حمل اکسیژن به بافتهای بدن کاهش یافته و احساس خستگی ایجاد میشود.
کمخونی یا آنمی (به انگلیسی: Anemia) از واژه یونانی an-haima به معنی بدون خون گرفته شدهاست و عبارتست از نقص کمی یا کیفی هموگلوبین که یک مولکول در درون گلبولهای قرمز است. چون هموگلوبین وظیفه ترابری اکسیژن از ششها به بافتهای بدن را بر دوش دارد پس، کمخونی مایه بروز هیپوکسی(hypoxia) یا کم اکسیژنی در بافتها و اندامها میشود. از آنجاییکه سلولهای بدن برای بقای خود به اکسیژن وابسته هستند، درجههای گوناگون کمخونی میتواند شرایط بالینی گوناگونی را ایجاد کند.
نشانهها
بسیاری از مردم به کمخونی تشخیص داده نشده مبتلا هستند و نشانههای بیماری مبهم است. اغلب افراد مبتلا به کمخونی از احساس سستی یا خستگی همیشگی یا هنگام فعالیت، احساس کسالت عمومی و گهگاهی ناتوانی تمرکز شکایت دارند. افراد مبتلا به شکلهای شدیدتر کمخونی بیشتر تنگی نفس خود را در هنگام فعالیت بدنی اعلام میکنند. شکل خیلی شدید کمخونی بدن را وامیدارد عارضه موجود را با افزایش برون ده قلب جبران کند که این خود موجب تپش قلب و تعریق میگردد و در پایان منجر به نارسایی قلبی میشود.
رنگ پریدگی چهره، کمرنگ شدن بستر ناخن در کمخونی متوسط تا شدید نشانه خوبی برای تشخیص است ولی همیشه به گونه روشن نیست. سایر علائم سودمند عبارتند از: التهاب مخاط دهان، ناخن قاشقی شکل(koilonychia)، پایکا(pica) یا میل به خوردن مواد غیرخوراکی: مانند خوردن خاک، کاغذ، موم، سبزه، و مو که میتواند نشانه کمبود آهن باشد، با این وجود این حالت در کسانی که کمخونی نداشته باشند نیز دیده میشود. کمخونی مزمن در کودکان سبب اختلالات رفتاری میشود که نتیجه تکامل نامناسب سیستم عصبی در دوران نوزادی است و در کودکان سنین مدرسه موجب افت تحصیلی میشود.
تشخیص
عموماً پزشک آزمایش شمارش کامل خون(CBC) را جزو آزمایشهای نخستین برای تشخیص کمخونی، درخواست میکند. علاوه بر گزارش شمار گلبولهای قرمز و مقدار هموگلوبین، دستگاه خودکار شمارنده اندازه گلبولهای قرمز را با فلوسیتومتری اندازه میگیرد که یک عامل مهم در افتراق میان علل گوناگون کمخونی میباشد. آزمایش گسترش(smear) رنگ شده خون در زیر میکروسکوپ نیز سودمند میباشد. در کشورهای پیشرفته ۴مؤلفه (شمارش گلبول قرمز، میزان هموگلوبین، میانگین حجم هر گلبول قرمز یاMCV، پهنای گستردگی گلبولهای قرمز یاRDW) اندازهگیری میشود و موجب میگردد تا مؤلفههای هماتوکریت، میانگین هموگلوبین هر گلبول قرمز و میانگین غلظت هموگلوبین هر گلبول قرمز، از راه محاسبه بدست آید و با مقادیر طبیعی برای هر سن و جنسیتی مقایسه میشود. برخی شمارندهها هماتوکریت را آشکارا اندازهگیری میکنند. برای مردان بالغ هموگلوبین کمتر ازgr/dl۱۳، نشانه کمخونی است و برای زنان بالغ این مقدارgr/dl۱۲ میباشد.
شمارش رتیکولوسیتها و روش کینتیک برای کمخونی در مراکز درمانی بزرگ در غرب بیشتر از گذشته رایج گردیده زیرا دستگاههای آزمایشگر نوین میتوانند رتیکولوسیت را هم بشمارند. شمارش رتیکولوسیت به منزله سنجش میزان خونسازی مغز استخوان یا تعداد گلبولهای قرمز جوان است. شاخص فرآوری رتیکولوسیت محاسبه نسبت میان میزان کمخونی با گستره افزایش رتیکولوسیت در پاسخ به بیماری است. اگر درجه کمخونی بالا باشد حتی یک شمارش طبیعی رتیکولوسیت میتواند نشان دهنده پاسخ ناکافی بدن به بیماری باشد. اگر شمارنده خودکار در دسترس نباشد، شمارش رتیکولوسیت با روش دستی و رنگ آمیزی ویژه گسترش خون انجام میشود. گلبولهای قرمز جوان اندکی بزرگتر از گلبولهای قرمز پیر بوده و ویژگی پلی کرومازی(polychromasia) از خود بروز میدهند. حتی اگر منبع ازدست رفتن خون مشخص باشد، ارزیابی خونسازی میتواند کمک کند بفهمیم آیا مغز استخوان توانا است خون ازدست رفته را جبران کند یا خیر. وقتی علت کمخونی مشخص نباشد، پزشک معالج آزمایشهای دیگری را درخواست میکند مانند: سرعت ته نشست گلبولهای قرمز(ESR)، اندازهگیری فریتین، میزان آهن سرم، ترانسفرین، میزان فولات سرم، میزان ویتامین B۱۲ سرم، الکتروفورز هموگلوبین، آزمایش عملکرد کلیه (همانند اندازهگیری کراتینین سرم). چنانچه تشخیص دشوار باشد، آسپیراسیون مغز استخوان و آزمایش روی آن، وضعیت سلولهای بنیادی مولد گلبولهای قرمز را مشخص میکند.
دلایل کمخونی
سه دلیل اصلی کمخونی شامل: هدر رفتن حجم فراوانی از خون (به شکل حاد یا خونریزی شدید و بشکل مزمن به گونه کمکم و تدریجی ولی در مدت زمان طولانی)، ویرانی بیش از حد گلبولهای قرمز (همولیز)، و سستی و ناتوانی سیستم خونساز(hematopoiesis). کمخونی شایعترین بیماری خونی است. کمخونی به علل گوناگون ایجاد میشوند.
در این صفحه تعداد 527 مقاله تخصصی درباره کم خونی که در نشریه های معتبر علمی و پایگاه ساینس دایرکت (Science Direct) منتشر شده، نمایش داده شده است. برخی از این مقالات، پیش تر به زبان فارسی ترجمه شده اند که با مراجعه به هر یک از آنها، می توانید متن کامل مقاله انگلیسی همراه با ترجمه فارسی آن را دریافت فرمایید. در صورتی که مقاله مورد نظر شما هنوز به فارسی ترجمه نشده باشد، مترجمان با تجربه ما آمادگی دارند آن را در اسرع وقت برای شما ترجمه نمایند.
مقالات زیر هنوز به فارسی ترجمه نشده اند. در صورتی که به ترجمه آماده هر یک از مقالات زیر نیاز داشته باشید، می توانید سفارش دهید تا مترجمان با تجربه این مجموعه در اسرع وقت آن را برای شما ترجمه نمایند.
Keywords: کم خونی; Inflammatory bowel disease; Iron deficiency; Anaemia; Health-related quality of life; Enfermedad inflamatoria intestinal; Déficit de hierro; Anemia; Calidad de vida relacionada con la salud;
Keywords: کم خونی; ACD; anemia of chronic diseases; AD; Alzheimer's disease; AI; anemia of inflammation; AS; arterial stiffness; AUC; area under the curve; AUCROC; the area under the receiver operating characteristic curve; CAD-; coronary artery disease; CD; Crhon's dis
Keywords: کم خونی; Congestive heart failure; Iron deficiency; Health-related quality of life; Exercise intolerance; Anaemia; Renal failure; Cardiorenal syndromeInsuficiencia cardiaca congestiva; Deficiencia de hierro; Calidad de vida relacionada con la salud; Intolerancia a