تنبیه در روانشناسی گفته میشود به هر نوع محرک بیزارکنندهای که در کاهش نیروی (یا احتمال وقوع) پاسخ مقارن با آن، اثر فوری اما موقتی داشته باشد. تنبیه تحریکی است دردناک که به خاطر انجام رفتاری خاص، از طرف ارگانیسم دریافت میشود و عاملی است برای متوقف ساختن یا جلوگیری از بروز آن پاسخ.
اصطلاح تنبیه را موقعی میتوان بهتر درک کرد که رابطهٔ آن را با اصطلاح «پاداش» در نظر گرفت. تنبیه از لحاظ تاثیری که بر فرد دارد، عیناً متضاد پاداش نیست. در حالی که پادایش احتمال وقوع پاسخ بخصوصی را «بهطور دائم» افزایش میدهد، تنبیه فقط یک اثر «موقتی» بازدارنده در بروز پاسخ بخصوص دارد.
در عمل تحریکی است عاطفی از راه ابراز خشونت و امری در برابر تشویق و ضد آن. بوسیله تنبیه می توان فردی را که در مسیر لغزش و انحراف است یا از راه صلاح بیرون رفته است به راه آورد و او را از کاری که آن را ناروا می خوانیم بازداشت. از نظر تربیتی، تنبیه وسیله ای حساس و خطرناک که باید سعی شود حتی المقدور به کار گرفته نشود و آنگاه که مورد استفاده قرار میگیرد باید اندیشید که حدود آن چه اندازه است؟ آیا مقدار و میزان آن را درست تشخیص داده ایم؟ البته فراموش نمی کنیم که تنبیه در حقیقت روشی بازدارنده برای ایجاد سازندگی و بویژه بازسازی انسان است.
بر طبق نظریّهٔ اسکینر، تنبیه نمایشی است از یک تقویت کنندهٔ منفی (یک محرک بیزارکننده) یا دور شدن از یک تقویت کنندهٔ مثبت. «بنابراین مهم ترین اثر تنبیه، ایجاد شرایط بیزارکنندهای است که از ان احتراز میشود. . . » اما اسکینر مطلب را ادامه داده، بیان میکند که تنبیه نمیتواند رفتار را برای همیشه نابود «اگر از تنبیه به طور مکرر خودداری شود، تقویت کنندهٔ شرطی منفی به خاموشی میگراید. در این صورت رفتار ناسازگار کمکم تقویت میشود و رفتار تنبیه شده سرانجام پدیدار میشود. . . اگر تنبیه قطع گردد، رفتار مورد نظر ممکن است با نیروی تمام ظاهر شود. »روانشناسان اجتماعی این اصطلاح را در معنای وسیعی به صورت «تحمل عواقب ناگوار و ناخوشایند (غیر از موارد بدون پاداش) برای یک عمل بکار میبرند.
از آنجا که خداوند متعال در قرآن مجید میفرماید: «و نفس و جاسویها فالهما فجورها و تقواها» نتیجه می گیریم، انسان دارای ترکیبی از استعدادهای خیر و شر میباشد و هدف تربیت، رشد استعدادهای خیر و تضعیف استعدادهای شر تا سر حد امکان است. اما هرگاه استعدادهای خیر و سعادت انسان مغلوب تمایلات نفسانی گردید و موجودیت انسانی را مورد تهدید قرار داد، به منظور هشدار دادن و آگاهی بخشیدن به او از عامل تنبیه استفاده می نمائیم که اگر درست و بجا از آن استفاده شود مؤثرترین عامل بازدارنده و موجب تأمین سعادت انسان خواهد بود، همچنانکه در قرآن آمده است: «در قصاص موجب حیات شماست». از این رو در اسلام نه تنها تنبیه حتی نوع بدنی آن باید به عنوان آخرین وسیله پس از بکارگیری تمامی شیوه های تربیت، آن هم با دقت بسیار زیاد مورد استفاده قرار گیرد. بنابراین از آنجاییکه طرق گوناگونی برای هدایت کودکان و نوجوانان وجود دارد حتی الامکان از این شیوه استفاده نمایند.
در این صفحه تعداد 377 مقاله تخصصی درباره تنبیه که در نشریه های معتبر علمی و پایگاه ساینس دایرکت (Science Direct) منتشر شده، نمایش داده شده است. برخی از این مقالات، پیش تر به زبان فارسی ترجمه شده اند که با مراجعه به هر یک از آنها، می توانید متن کامل مقاله انگلیسی همراه با ترجمه فارسی آن را دریافت فرمایید. در صورتی که مقاله مورد نظر شما هنوز به فارسی ترجمه نشده باشد، مترجمان با تجربه ما آمادگی دارند آن را در اسرع وقت برای شما ترجمه نمایند.
مقالات زیر هنوز به فارسی ترجمه نشده اند. در صورتی که به ترجمه آماده هر یک از مقالات زیر نیاز داشته باشید، می توانید سفارش دهید تا مترجمان با تجربه این مجموعه در اسرع وقت آن را برای شما ترجمه نمایند.
Keywords: تنبیه; Cultura organizacional; Sanción; Cultura de seguridad; Seguridad del paciente; Organisational culture; Punishment; Safety culture; Patient safety;